پیام سپاهان - در عصری که عدالت آموزشی سنگ بنای توسعه جوامع است، استان اصفهان باتکیه‌بر گنجینه‌ای بی‌بدیل به نام «همت خیرین مدرسه‌ساز» الگویی زنده از مردمی‌سازی آموزش را ترسیم می‌کند.
به گزارش ادارۀ اطلاع رسانی و روابط عمومی ادارهکل آموزشوپرورش استان اصفهان، در عصری که عدالت آموزشی سنگ بنای توسعه جوامع است، استان اصفهان باتکیه‌بر گنجینه‌ای بی‌بدیل به نام «همت خیرین مدرسه‌ساز» الگویی زنده از مردمی‌سازی آموزش را ترسیم می‌کند، در این راستا روزنامه اصفهان زیبا با نویسندگی «زهرا زمانی‌نژاد» به تولید و انتشار یک محتوای خبری با عنوان «وقتی مدرسه‌سازی فرهنگ اصفهان می‌شود» اقدام کرده که در ادامه قابل مطالعه است.
مجمع خیرین مدرسه‌ساز این استان با 26 سال پیشینه درخشان و گردآوری بیش از دوهزار نیک‌اندیش، نه‌تنها با ساخت 12هزار کلاس درس، چهره آموزش را دگرگون کرده، بلکه فرهنگ نوع‌دوستی را در تاروپود جامعه تنیده است. امروز، این خیرین در خط‌مقدم نبرد با نابرابری آموزشی ایستاده‌اند؛ از نوسازی مدارس سنگی و زدودن تراکم دانش‌آموزی تا خلق «مدارس محله‌محور» و ابداع هنرستان‌های کارخانه‌ای که آموزش را با بازار کار پیوند می‌زنند؛ اما چالش‌هایی چون بروکراسی اداری و کمبود زمین، عرصه را بر این جهاد آموزشی تنگ کرده است.
این گزارش، روایتِ همتی است که شفافیت را سپر اعتماد عمومی می‌سازد، مشارکت خُرد را به استراتژی تبدیل می‌کند و در دل هر آجر، درسِ ماندگار ایثار را حک می‌کند؛ روایتی از اصفهانی‌هایی که مدرسه‌سازی را از «کار خیر» به «فرهنگ عمومی» ارتقا داده‌اند.
استان اصفهان در فعالیت‌های خیریه از استان‌های دیگر برتر است
بله، در دنیای امروز که آموزش یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار جوامع محسوب می‌شود، نقش نهادهای مردمی و خیرین در ارتقای زیرساخت‌های آموزشی بیش‌ازپیش اهمیت یافته است. در همین راستا، مجمع خیرین مدرسه‌ساز استان اصفهان، با سابقه‌ای بیش از دو دهه فعالیت، نمونه‌ای درخشان از مشارکت مردمی در ساخت و نوسازی مدارس است. این مجموعه با اتکا به همت نیک‌اندیشان، نه‌تنها به توسعه فضاهای آموزشی پرداخته، بلکه فرهنگ مشارکت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را نیز در جامعه نهادینه کرده است.
فریدالدین عبدیزدان، مدیرعامل مجمع خیرین مدرسه‌ساز استان اصفهان، درباره آغاز فعالیت این مجموعه به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «مجمع خیرین مدرسه‌ساز سال 1378 تأسیس شد و الان 26 سال است که در حال فعالیت است.
11 دوره هیئت‌مدیره که از خیرین مدرسه‌ساز هستند، در این مجموعه فعالیت داشته‌اند و امروز بیش از دوهزار خیّر مدرسه‌ساز در استان اصفهان داریم که در حال کمک‌رسانی به حوزه آموزش دانش‌آموزان اصفهانی استان در کنار آموزشوپرورش هستند. استان اصفهان در حوزه خیرین و فعالیت‌های خیریه از استان‌های دیگر برتر است و این مسئله را مسئولان آموزشوپرورش و مسئولان کشور با صراحت اعلام می‌کنند.
اگر اول نباشیم، قاعدتا دومین استان از این لحاظ هستیم. خیرین در همه شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند؛ یعنی به واسطه مراجعه به ما و اطلاع از نیازهای همه مناطق، در سراسر استان کار انجام می‌دهند. از ابتدای تشکیل مجمع تاکنون حدود هزارو600 پروژه انجام و بیش از 12هزار کلاس درس ساخته شده است و به آموزشوپرورش هدیه داده‌اند.»
نوسازی مدارس یک ضرورت است
مدیرعامل مجمع خیرین مدرسه‌ساز استان اصفهان نوسازی مدارس را یک ضرورت برای دانش‌آموزان می‌داند و بیان می‌کند: «مطابق اطلاعاتی که ادارهکل نوسازی مدارس اعلام کرده است، ما 10هزار کلاس قدیمی داریم؛ البته نه اینکه بچه‌ها نتوانند در آن درس بخوانند، اما انصافا کلاس‌ها قدیمی هستند. از زمان استقرار دولت چهاردهم، رئیس‌جمهور وارد بحث توسعه عدالت در فضاهای آموزشوپرورش شد. این بحث چند زیرمجموعه دارد: تأمین فضا، تأمین و کیفیت‌بخشی به آموزشوپرورش، توانمندسازی معلمان و… .
در حوزه فضا چند آیتم اولویت دارد. اولویت اول، حذف مدارس کانکسی است. دانش‌آموزان این مدارس هنوز در کانکس درس می‌خوانند.
خوشبختانه در استان ما به همت خیرین مدرسه‌ساز کانکسی که تعداد دانش‌آموزانش کمتر از 10 نفر باشد، نداریم. ممکن است به‌ضرورت در یک مدرسه کمبود فضا بوده و کانکس گذاشته‌اند؛ اما مدرسه کانکسی در استان نداریم که زیر 10 نفر دانش‌آموز داشته باشد. اولویت دوم، مدارس سنگی است. در برخی شهرستان‌ها مدارسی داریم که با سنگ احداث شده‌اند و استانداردهای لازم را ندارند.
فراوانی این مورد هم در استان اصفهان زیاد نیست؛ حدود شش یا هفت مورد است که با همت خیرین در تلاش برای جمع‌کردن آن‌ها هستیم. اولویت سوم، کلاس‌های با تراکم دانش‌آموز بالای 35 نفر است. مدارسی که دونوبته و متراکم هستند، در نهضت توسعه در حال ساماندهی بوده و استاندار اصفهان، فرمانداران و دهیاران هم در حال پیگیری موضوع هستند. اولویت چهارم، هوشمندسازی کلاس‌های درس است. برای محقق‌شدن این اولویت باید حداقل‌ها را برای دانش‌آموزان فراهم کرد.»
خیرین در استان اصفهان در حال برنامه‌ریزی مدارس محله‌محورند
عبدیزدان با تأکید بر مردمی‌سازی آموزش توضیح می‌دهد: «بحث ما در نهضت توسعه، مردمی‌سازی است؛ اینکه از ظرفیت‌های همه مردم بتوانیم استفاده کنیم. در بعضی از مناطق و شهرستان‌ها که خیرین ورود نکرده‌اند و بحران‌هایی وجود داشته است، خود مدیران آموزشوپرورش اقدام کرده‌اند. آن‌ها اهالی را جمع کرده‌اند تا هرکس بخشی از کار را انجام دهد.
خیرین در استان اصفهان در حال برنامه‌ریزی و تلاش برای اجرای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس هستند؛ ازجمله مجتمع‌های آموزشی که از ابتدایی تا متوسطه دوم را یکجا دارند و حتی در برخی از طراحی‌ها، کتابخانه و… نیز دارند. نام این پروژه‌ها مدارس محله‌محور است؛ یعنی در ساعاتی که مدارس دایر است، بچه‌ها بتوانند استفاده کنند و در خارج از آن، مردم محله هم بتوانند از آن فضا بهره‌مند شوند.»
محرومیت در آموزشوپرورش با محرومیت اقتصادی متفاوت است
او در ادامه به حمایت مستمر خیرین اصفهانی اشاره می‌کند: «هنگامی که خیرین به ما یا اداره کل نوسازی یا آموزشوپرورش مراجعه می‌کنند، ما نقاطی را که برای احداث فضا اولویت دارند، معرفی می‌کنیم. گاهی اوقات با هم از آن نقطه بازدید می‌کنیم؛ تا اینکه تصمیم بگیرند در کجا بنا احداث کنند و بعد سایر مراحل طی می‌شود. خیرین از ما اولویت‌ها را می‌خواهند و اغلب به‌دنبال نقاط محروم هستند.
محرومیت در آموزشوپرورش با محرومیت اقتصادی تفاوت دارد. در برخی از نقاط، به‌ویژه جاهایی که انبوه‌سازان بناها را ساخته‌اند، به‌‌رغم الزام‌های قانونی، هیچ فضای آموزشی اختصاص نداده‌اند؛ بنابراین ما در نقاطی که بحران داریم، مناطق را به خیرین معرفی می‌کنیم و آن‌ها هم پس از بازدید مکان احداث مدرسه را انتخاب می‌کنند؛ برخی از خیرین نیز دوست دارند در زادگاهشان مدرسه بسازند که آن‌ها را هم راهنمایی می‌کنیم تا در جایی که دوست دارند، این اتفاق را رقم بزنند.
خیرین ما پس از ساخت مدرسه آن را رها نمی‌کنند. اکنون خیلی از خیرینی که در قید حیات هستند، خود یا فرزندانشان ارتباطشان با مدارس احداثی برقرار است. آن‌ها عضو انجمن مدرسه و عضو هیئت‌امنای مدرسه هستند و در تمام مسائل مدرسه نیز یا کمک فکری می‌دهند یا کمک مالی. گاهی ممکن است یک مدرسه نیاز به یک جلسه تربیت خانواده برای والدین داشته باشد؛ همان خیّر حمایت می‌کند تا این اتفاق بیفتد.»
کاهش بروکراسی اداری ضرورت است
مدیرعامل مجمع خیرین مدرسه‌ساز استان اصفهان چالش‌های مدرسه‌سازی را این‌گونه تشریح می‌کند: «ما برای اخذ مجوزها در حوزه آموزشوپرورش و نوسازی، خیلی گرفتاری نداریم؛ اما در دستگاه‌های خارج از حوزه آموزشوپرورش به همکاری‌های بیشتری نیاز داریم. زمین را قاعدتا مسکن و شهرسازی باید به آموزشوپرورش به‌عنوان طرح آموزشی واگذار کند تا بعد بتوانیم خیرین را معرفی کنیم و فضاها را روی آن زمین‌ها احداث کنند. این اقدام توسط مسکن و شهرسازی انجام نشده و ما در این موضوع‌ها با چالش مواجه‌ایم. مشکل بعدی هم برقراری انشعاب‌های پروژه‌هاست. در آخر که پروژه تمام می‌شود و می‌خواهد به بهره‌برداری برسد، ممکن است چند ماه منتظر انشعاب آب یا برق و… بمانیم تا بتوانیم از فضا استفاده کنیم. ما دوست داریم در حضور خیرین بروکراسی اداری به حداقل برسد؛ هم در مجموعه آموزشوپرورش، هم در نوسازی مدارس و هم سایر دستگاه‌هایی که می‌توانند به‌نوعی این فرایند را تسهیل کنند. خیرین وقتی مراجعه می‌کنند، ممکن است موضوع‌های دیگری هم برای کمک در ذهن داشته باشند. اگر ما تردید و تأخیر کنیم، امکان دارد منصرف شوند و در حوزه‌های دیگر مدنظرشان کار انجام دهند.»
کارنامه درخشان خیرین اصفهانی در پروژه‌های بزرگ
عبدیزدان با اشاره به برخی از برنامه‌های گذشته مجمع می‌گوید: «مدرسه زنده‌یاد فرقدانی در ناحیه4 اصفهان از پروژه‌های شاخص خیّرساز است.
حسنش این است که دانش‌آموز از ابتدا که وارد این مجموعه می‌شود، دیپلم‌گرفته خارج می‌شود؛ یعنی چهار فضای آموزشی، یک سالن بزرگ ورزشی و امکانات فوق‌العاده‌ای که می‌توانند از آن استفاده کنند، همگی در یک مجموعه وجود دارد. ما اکنون در حال پیگیری بحث احداث هنرستان‌ها هستیم؛ چون دروس نظری برای برخی از دانش‌آموزان ثمربخش نیست و خانواده‌ها تمایل دارند بچه‌ها را به هنرستان بفرستند. ما نهضت هنرستان‌سازی را با کمک مردم راه‌اندازی کردیم. یک بخش آن، هنرستان‌هایی هستند که دارند در دل کارخانه‌ها احداث می‌شوند؛ یعنی دانش‌آموزان بحث‌های نظری را در مدرسه می‌خوانند و کارگاه‌هایشان را در خط تولید کارخانه آموزش می‌بینند.
این موضوع دو حسن دارد: اول اینکه، افراد با محیط کار آشنا می‌شوند و دوم اینکه، بهترین و به‌روزترین تجهیزات در اختیارشان قرار می‌گیرد و بعد هم اگر علاقه‌مند باشند، می‌توانند به‌عنوان نیروی کار در همان کارخانه‌ها مشغول به کار شوند.»
نیک‌اندیشی و مشارکت راهبردی جدید برای ساخت مدارس
او دررابطه‌با پروژه‌های مشارکتی مردم با آموزشوپرورش می‌گوید: «حداقل تأثیری که احداث مدارس بر جامعه می‌گذارد، این است که دانش‌آموز مدرسه خیّرساز بهعینه مفهوم مشارکت و کار خیر را می‌بیند. وقتی تابلوی مدرسه به نام یک نفر است، بحث ایثار و سخاوت و ازخودگذشتگی را همان‌جا یاد می‌گیرد. این‌ها نمونه‌های عملی و ملموس کار خیر است.
امروزه باتوجه‌به هزینه‌های فراوان احداث مدارس، ممکن است خیرین توانایی نداشته باشند که یک پروژه را به‌صورت کامل انجام دهند. ما دوسه سال است که وارد پروژه‌های چندخیّری شده‌ایم؛ یعنی پروژه‌ای را در یک نقطه‌ای تعریف کرده و کمک‌های خردی را که دریافت می‌کنیم، در آن به‌کار می‌گیریم.
این پروژه‌ها را به نام “نیک‌اندیشان” تعریف کرده و ذکر می‌کنیم که به همت جمعی از خیرین این مدرسه احداث شده است یا مثلا اینکه هرکلاس از مدرسه را یک خیّر احداث کرده و به نام خودش نام‌گذاری کند.
این کار موفق است؛ چون تاکنون بیش از 30 پروژه این سبکی در استان اجرا کرده‌ایم. آموزشوپرورش کشور برای مردم مهم است و باید برای مسئولان نیز اهمیت داشته باشد؛ لذا هرچه در این بخش سرمایه‌گذاری کرده و محتواهای آموزشی را تقویت کنیم و سطح آگاهی و فرهنگ عمومی جامعه را بالا ببریم، بسیاری از مشکلات و معضل‌هایی که مردم پیدا می‌کنند، کاهش می‌یابد؛ مثلا اگر ما بتوانیم مدارس، محتواهای آموزشی و معلمان را به‌گونه‌ای توانمند کنیم که اطلاعات عمومی دانش‌آموزان بالا برود، چگونه ورزش کنند، چه تغذیه‌ای داشته باشند و… بسیاری از بیماری‌ها رفع می‌شود و دیگر به این اندازه خیریه نیاز نداریم که برای درمان مردم هزینه کنند؛ بلکه آن‌ها می‌توانند زیرساخت‌های بهداشتی را تقویت کنند.»
نقد بی‌مسئولیتی دولت در نگهداری مدارس خیّرساز و تأکید بر نقش مردم در ارتقای آموزش
در ادامه با رضا دردشتی، خیر مدرسه‌ساز اصفهانی و عضو هیئت‌مدیره مجمع خیرین مدرسه‌ساز که در 93سالگی با ساخت دو مدرسه، گام‌های ماندگاری در راه آموزش برداشته است، گفت‌وگو کردیم تا از دغدغه خیرین برای مشارکت در حوزه آموزش آگاه شویم. او پس از سلام و احوالپرسی از دو مدرسه‌ای که جاودانه شدند، می‌گوید: «مدرسه بابوکان به نام پدرم، در زمین هزارو800 متری از آموزشوپرورش، با دوهزار متر زیربنا احداث شد. این مدرسه 12 کلاس درس و 18 اتاق دارد و 700 دانش‌آموز در دو نوبت در آن تحصیل می‌کنند. مدرسه بانو شَعَربافیان به نام مادرم، در زمین سه‌هزارمتری اهدایی، شامل سالن ورزشی و اجتماعات، با 800 دانش‌آموز در رباط سوم احداث شد. خدا را شکر تمام دانش‌آموزان این مدرسه با نمره‌های عالی تحصیل می‌کنند.»
دردشتی بر استمرار حمایت از مدارس پس از ساخت تأکید دارد و بیان می‌کند: «هر بار که کهولت سن آزارم می‌دهد، با دیدار دانش‌آموزان حالم دگرگون می‌شود. من و پسرم هفته‌ای یک‌بار بر امور مدارس نظارت می‌کنیم و برای رفع مشکلات دانش‌آموزان ازجمله فقر یا خانوادگی، تمام توانمان را به‌کار می‌گیریم.»
او با انتقاد از کم‌کاری دولت می‌گوید: «برای ساخت مدرسه بابوکان، محلی را انتخاب کردم که حتی از ترس ریزش سقف جرئت ورود به کلاس‌ها را نداشتم! مدرسه دوم نیز با کمبود فضای آموزشی مواجه است. 17 کلاس در هر شیفت فعال است؛ ولی ناحیه5 با کسر کلاس شدید روبه‌روست. دولت باید به قول‌هایش پایبند باشد؛ صراحتا می‌گویم: عمل نمی‌کند!»
دردشتی چالش اصلی را بی‌توجهی به نگهداری مدارس می‌داند و بیان می‌کند: «آموزشوپرورش پس از تحویل‌گیری، هیچ تعمیر یا رسیدگی انجام نمی‌دهد. این موضوع را حتی به‌صورت حضوری با وزرا مطرح کردم؛ ولی با بهانه کسر بودجه، اقدامی نشد. اگر توان نگهداری نیست، نباید خیرین را برای ساخت مدرسه تحت‌فشار گذاشت. این مدارس با پس‌انداز عمر افراد ساخته می‌شوند. تا زنده‌ام، خودم نگهداری می‌کنم؛ ولی پس از من نابود خواهند شد!»
این خیر بازنشسته بر نقش مدارس در کاهش محرومیت‌ها تأکید می‌کند: «هنوز بسیاری از کودکان به دلیل مشکلات اقتصادی ترک‌تحصیل می‌کنند. اگر همه به مدرسه بیایند، جا کم می‌آوریم! کمک‌های خیرین سطح دانش جامعه را بالا می‌برد و حس تعلق ایجاد می‌کند. از مردم می‌خواهم به مدارس کمک کنند؛ حتی ورزشگاه‌ها برای توانمندی جسمی کودکان ضروری‌اند. برخی خانواده‌ها قادر به تأمین غذای مناسب نیستند و دانش‌آموز گرسنه نمی‌تواند درس بخواند.»
دردشتی در انتها با افتخار از نتایج آموزشی خود می‌گوید: «سال گذشته در جشن مدرسه حضور داشتم: 48 تا 49درصد دانش‌آموزان معدل 20 داشتند! در میان آن‌ها نخبگانی هستند که در سطح استان می‌درخشند.»
انتهای پیام/