چاپ

پیام سپاهان - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در گفت‌وگو با دکتر مصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل، درباره آغاز رایزنی‌های ایران با غرب در بروکسل از پنج‌شنبه هفته جاری، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را از نظر خواهید گذراند.
اخیرا در دیدار انریکه مورا، نماینده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و علی باقری، معاون سیاسی وزیر امورخارجه کشورمان، بر سر رایزنی میان ایران و طرف‌های باقی‌مانده در برجام در بروکسل توافق حاصل شد. هدف از این رایزنی‌ها به نظر شما چه خواهد بود؟
آقای باقری با سفر به بروکسل می‌خواهد درباره شرایط موجود توضیحاتی ارائه بدهد و اینکه تصمیم ایران چیست و در این میان شاید یک سری شرط‌هایی هم بخواهد ازسوی کشورمان مطرح کند. سفر آقای باقری به بروکسل درواقع در جواب سفر انریکه مورا به تهران است.
به نظر شما در رایزنی‌های بروکسل، چه مطالباتی از طرف ایران باید مطرح شود و آیا طرف اروپایی زیر بار این مطالبات خواهد رفت؟
ازآنجایی‌که دولت در ایران تغییر کرده و دولت آقای رئیسی دیدگاه مشخصی درباره برجام و مذاکرات دارد، قطعا تفاوت‌های عمده‌ای با گذشته وجود خواهد داشت که طرف غربی باید نسبت‌به این تفاوت‌ها و تغییرات رویکردی به مذاکرات، توجیه شود. یکی از مسائل این است که نوع توافقاتی که تاکنون انجام‌شده برای ما پذیرفتنی نیست چون آمریکایی‌ها همچنان اصرار دارند که تعهدات مندرج در برجام را انجام ندهند و تعهدات به مراتب کمتر از برجامِ سال 2015 را انجام بدهند. این وضعیت بدین معناست که آمریکایی‌ها همچنان دنبال زیاده‌خواهی هستند و درنتیجه اقتصاد ایران از احیای برجام نخواهد برد. نکته بعدی این است که آمریکا و اروپا به‌دفعات در برجام خلف وعده کردند. آمریکا از همان ابتدا و در دوره آقای اوباما تحریم‌ها را برنداشت و موازات آن، تحریم‌های مجددی را اعمال کرد که همچنان در دوره آقای بایدن ادامه دارد. آمریکا با خروج از برجام بی‌تعهدی خود را به‌طور کامل ثابت کرد؛ بنابراین بایستی برای پرهیز از فریب‌کاری مجدد آمریکا و متضررشدن ایران، از واشنگتن بخواهیم که حسن‌نیت خود را نشان بدهد. از طرف دیگر، وقتی آمریکا از برجام خارج شد، اروپایی‌ها هم وعده‌هایی زیادی به ما دادند که هیچ اقدام عملی درجهت تحقق آن‌ها ازجمله درمورد اینستکس صورت ندادند. با توجه به اینکه شرکت‌های اروپایی از همین الان اعلام کرده‌اند حتی در صورت احیای برجام به ایران نخواهند آمد، طرف ایرانی با آن پیشینه [از غربی‌ها در عمل نکردن به تعهدات خود]، به حق نسبت‌به اینکه اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دوباره بی‌عملی نشان بدهند مشکوک است. لذا طرف اروپایی ابتدا باید جدیت خود را نشان و توضیح بدهد که با احیای برجام، قرار است چگونه به اقتصاد ایران [براساس برجام] کمک بشود. برجام نسخه 2015 منافع کلانی برای ایران به‌دنبال نداشت و نسخه به‌روزرسانی‌شده از برجام(مدل 2021) که اروپا و آمریکا دنبالش هستند، حتی به‌اندازه حداقل منافع وعده داده‌شده در برجام [به ایران] هم نیست. بر این اساس، ایران و طرف اروپایی [در بروکسل] هر دو می‌خواهند نسبت‌به نیات یکدیگر شناخت بیشتری پیدا کنند و همدیگر را بیشتر محک بزنند؛ سفر اخیر انریکه مورا به تهران و سفر آتی آقای باقری به بروکسل، در همین راستا تعریف می‌شود؛ بنابراین سفر آقای باقری به بروکسل دو هدف عمده را می‌تواند دنبال کند: اول، تفهیم طرف غربی و اروپایی نسبت‌به دیدگاه‌های دولت جدید و دوم، محک زدن نیات واقعی طرفین و درخواست‌هایی که ایران از طرف اروپایی برای نشان دادن جدیت خود جهت احیای برجام، خواهد داشت. مذاکراتی که در بروکسل رخ خواهد داد، در بررسی‌هایی که طرف ایرانی[از شرایط] خواهد داشت، نقش بسزایی دارد.
شما نشانه‌هایی دال بر تفهیم مطالبات ایران، از سوی طرف‌هایی غربی می‌بینید؟ به بیان دیگر، طرف غربی آیا به اهمیت رفع تحریم‌ها و انتفاعات اقتصادی [حاصل از رفع تحریم‌ها] برای ایران پی برده است و آیا قرار است در این زمینه اقدام عملی انجام بدهد؟ این سوال را از این جهت می‌پرسم که رابرت مالی چندی پیش با زبان تهدید اعلام کرد که در مذاکرات با ایران، «همه گزینه‌ها» روی میز قرار دارد.
اولا تهدید و تشویق یا همان «چماق و هویج»، سیاست همیشگی آمریکایی‌ها بوده و همان آمریکایی‌هایی که جلوی پرده تهدید می‌کنند، در پشت پرده درخواست‌های همراه با خواهش و تمنا دارند؛ گاهی وعده می‌دهند و گاهی هم وعده‌ها را پس می‌گیرند. چنین سخنانی(اشاره به سخن رابرت مالی) همگی برای این است که ایران هرچه سریع‌تر به مذاکرات بازگردد و با افزایش اندازه اورانیوم غنی‌شده و به‌کارگیری نسل‌های جدید سانتریفیوژ، اهرم چانه‌زنی ایران در مذاکرات قوی‌تر نشود؛ والا طرف مقابل به‌خوبی می‌داند که نیت ایران، ادامه مذاکرات وین اما در چارچوب میسرشدن منافع ملی است.
من تا الان علامت مثبت واقعی [برای رفع تحریم‌ها] ندیده‌ام و بیشتر علائم مربوط به تبلیغات و پروپاگاندا بوده است؛ ازجمله کره‌ای‌ها بارها از تفاهم خود با آمریکا با هدف آزادکردن پول‌های ایران، سخن گفته‌اند اما چنین اتفاقی هیچ‌گاه در عمل رخ نداده است. چنین اظهاراتی، طرف هویج سیاست «چماق و هویج» است. جمهوری اسلامی ایران نسبت‌به آنچه در دوران آقای روحانی دیدیم، به استراتژی قوی‌تر و پیچیده‌تری برای حصول نتیجه در مذاکرات نیاز دارد. ایران باید از همه ابزارهای در دسترس خود استفاده کند و مذاکره به‌عنوان تنها ابزار، به کار گرفته نشود.
توسعه فعالیت‌های هسته‌ای، تا چه اندازه قابلیت اعمال فشار برطرف غربی برای دادن امتیاز به ایران را دارد؟ این سوال را از این جهت می‌پرسم که آقای محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان چندی پیش از عبور میزان اورانیوم با غنای 20درصد از مرز 120کیلوگرم خبر داد.
یکی از اهرم‌های اصلی فشار ما که می‌تواند استفاده شود، حوزه فعالیت‌های هسته‌ای است. فشارها و تهدیدات آمریکا و رژیم‌صهیونیستی و نیز تهدیدات ضمنی اروپا همگی برای این است که ایران این اهرم فشار (توسعه فعالیت‌های هسته‌ای) را قوی‌تر نکند تا قدرت چانه‌زنی‌اش در مذاکرات افزایش نیابد. اگر طرف مقابل اصرار داشته باشد که برجام را بدون دادن منافع اقتصادی لازم به ایران احیا کند، ایران بایستی با فعال کردن اهرم فشار هسته‌ای و اهرم‌های دیگر طرف مقابل را به دادن امتیازات بیشتر وادار کند. در صورتی هم که غربی‌ها درنهایت حاضر به دادن امتیازات بیشتر به ایران نشدند، حداقل دستاوردهای ما در زمینه هسته‌ای با سرعت به پیش خواهد رفت و از ناحیه کند کردن ضرب‌آهنگ پیشرفت هسته‌ای، دچار خسارت و صدمه نخواهیم شد.
به نظر شما، رایزنی‌ها و مطالبات آقای باقری در بروکسل باید در امتداد مذاکرات احیای برجام [در وین] باشد یا اینکه باید فصل جدیدی در مذاکرات پیش رو گشوده شود؟
اولا باید به‌طورکلی نگرش و استراتژی مذاکراتی ما عوض شود؛ برای این کار به تدوین راهبرد نیاز داریم. این راهبرد که باید متفاوت از راهبرد آقای روحانی باشد، باید نتیجه‌بخش شدن مذاکرات و برداشتن تحریم‌ها را هدف قرار بدهد. برای ترسیم این راهبرد استراتژیست‌ها و کارشناسان مختلف حوزه‌های داخلی، خارجی، بانکی، نفتی، روابط بین‌الملل و... بایستی تولید فکر کنند تا مانند مورد قبل با یک تیم حداقلی و کوچک با تولید فکر بسیار کم، به مذاکرات ورود نکنیم. ثانیا اینکه آنچه آمریکایی‌ها تا دور آخر مذاکرات وین بیان داشتند، به‌هیچ‌عنوان در راستای منافع ملی ما نیست و شروط نظام و رهبری را محقق نمی‌کند. آنچه آمریکایی‌ها بر آن تصریح دارند، اقدامات متقابل است که ایران را نسبت‌به نتیجه مذاکرات در تاریکی نگاه خواهد داشت؛ درواقع تا زمانی که آخرین اقدام طرف آمریکایی -به فرض انجام شدن- انجام شود، ما نمی‌دانیم که آیا عملا تحریم‌ها برداشته خواهند شد یا خیر؛ این روش، در تاریکی نگاه‌داشتن ایران است و با توجه به تجربه قبلی، ما قطعا از این ناحیه متضرر خواهیم شد؛ بنابراین ما می‌بایست در موارد بسیاری، مجددا دست به مذاکره بزنیم. با توجه به اظهارات اخیر سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا، به نظر می‌رسد ما باید اقدامات مقدماتی برای آماده‌سازی زمینه‌ها را انجام بدهیم تا طرف آمریکایی با فشار ایران بپذیرد که درباره محتوای پذیرش‌شده در مذاکرات وین، بازمذاکره انجام شود. آمریکایی‌ها در دوران مذاکرات وین، مواردی را بر ما تحمیل کردند که ما باید [در بروکسل] تاکید کنیم که آن موارد ازجمله «اقدام متقابل» را نخواهیم پذیرفت و بایستی نسبت‌به محتوای مذاکرات وین که مطابق منافع ما نیست، دوباره مذاکره شود؛ البته خواسته ایران محال است مورد موافقت طرف مقابل قرار بگیرد و نیازمند فشار از سوی ایران است.
ادامه توسعه فعالیت‌های هسته‌ای توسط ایران، می‌تواند یکی از ابزارهای فشار باشد؟
بله. اهرم‌های گوناگون دیگری هم داریم که می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم و باید استفاده کنیم.
آنچه آمریکایی ها بر آن تصریح دارند، اقدامات متقابل است که ایران را نسبت به نتیجه مذاکرات در تاریکی نگاه خواهد داشت؛ در واقع تا زمانی که آخرین اقدام طرف آمریکایی -به فرض انجام شدن- انجام بشود، ما نمیدانیم که آیا عملا تحریم ها برداشته خواهند شد یا خیر؛ این روش، در تاریکی نگاه داشتن ایران است