بزرگنمايي:
پیام سپاهان -
گروه استانها- بحران فرونشست زمین در اصفهان هر روز ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند و تمام ابعاد زندگی را تحت تأثیر خود قرار داده و در این میان اماکن ورزشی استان نیز در خطر قرار گرفته‌اند. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، فرونشست زمین کابوس بزرگی است که این روزها استان اصفهان را از جهات مختلفی تهدید می‌کند و زمین‌شناسان خطر آن را بزرگتر از زلزله می‌دانند؛ خطری که بنا به گفته مدیرکل سازمان زمینی‌شناسی و اکتشافات معدنی استان با انتقال بین حوضه‌ای آب، توسعه کشاورزی و برداشت بی‌رویه از سفرههای زیرزمینی آغاز و امروز تبدیل به بحرانی عظیم در ریشه‌های پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی شده و اگر رویه موجود تغییر نکند، در آینده بسیار نزدیک اصفهان را تبدیل به کویر خواهد کرد.
واقعیت آن است که تاوان برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی، انتقال بدون کارشناسی از حوضه آبریز زاینده‌رود و توسعه خارج از توان اکولوژیکی در اصفهان، تنها منحصر به خشکی زاینده‌رود و تالاب گاوخونی نبوده، بلکه تمامی ابعاد و بخش‌های زندگی انسانی را تحت‌الشعاع قرار داده است و نتیجه سال‌ها سوءمدیریت در زمینه بهره‌برداری از منابع آبی، منجر به آن شده که خطر فرونشست زمین، اصفهان را تهدید کند. تلخ‌تر آنکه این تهدید تنها منحصر به محیط زیست و یا میراث فرهنگی و آثار تاریخی نیست، بلکه تمام حوزه و بخش‌های مختلف زندگی انسانی در اصفهان از جمله اماکن ورزشی شهر در معرض خطر قرار گرفته‌اند. در این میان بدون شک در بین تمام اخبار منتشر شده درباره فرونشست زمین در اصفهان، هیچ‌کدام دردآورتر از در معرض خطر بودن اماکن ورزشی بزرگ و مهم اصفهان نیست.
بنا به اعلام مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان ورزشگاه نقش‌جهان در خطر فرونشست قرار گرفته و متأسفانه خطر فرونشست تنها این ورزشگاه را تهدید نمی‌کند، بلکه بیشتر اماکن ورزشی کلانشهر اصفهان در خطر هستند و اگر به موقع اقدامات لازم در خصوص مقاوم‌سازی اماکن در خطر صورت نگیرد، می‌تواند تبعات بسیار سنگینی بر پیکره ورزش اصفهان وارد کند.
در هفته‌های گذشته اخبار مختلفی درباره فرونشست زمین در شهرها و نواحی مختلف استان، خصوصاً کلانشهر اصفهان منتشر شد و مسئولان سیاسی و اجرایی شهر به کرات درباره بحران فرونشست زمین در اصفهان صحبت کرده و مخاطرات آن را گوشرد کردند تا جایی که نهمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر اصفهان به طور خاص به بحران فرونشست اختصاص یافت. در این میان یک خبر کوتاه اما شوکه‌کننده قلب ورزش شهر را نشانه رفت، تمام اماکن ورزشی اصفهان به خصوص ورزشگاه نقش‌جهان در خطر فرونشست قرار دارد؛ بدون شک برای فعالان عرصه ورزش استان این تلخ‌ترین خبر در میان تمام خبرهای منتشر شده در مسئله فرونشست زمین است اما دلیل این اتفاق چیست؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال ابتدا باید تعریف دقیقی از فرونشست زمین و عوامل آن داشت. فرونشست بر اساس تعریف انجام شده، فروریزش یا نشست سطح زمین است که به دلایل متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می‌دهد. مهم‌ترین علت روی دادن فرونشست در اصفهان برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی، انتقال بین حوضه‌ای آب و توسعه کشاورزی در حوزه زاینده‌رود است.
فرونشست زمین در اثر مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، پیرامون مسائلی که سبب فرونشست زمین در اصفهان می‌شود این چنین می‌گوید: یکی از مشکلاتی که در اثر مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی اتفاق می‌افتاد فرونشست زمین است. در اثر برداشت‌های زیرزمینی امکان متراکم شدن مواد تا عمق 300 متر نیز فراهم می‌شود و هرچه بیشتر برداشت شود تراکم نیز بیشتر می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: آب منطقه‌ای بررسی‌های میدانی را روی چاه‌ها انجام داده و سالانه بین 30 سانتی‌متر تا یک متر افت آب‌های زیرزمینی داشته‌ایم و نرخ فرونشست زمین هم بین 15 تا 18 سانتی‌متر در سال بوده است.
اصلی‌ترین دلیل فرونشست انتقال آب بین حوضه‌ای است
از سوی دیگر رضا اسلامی، مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، درباره تأثیر بنیادی انتقال آب از آبخوان زاینده‌رود در بحران فرونشست اصفهان می‌گوید: اصلی‌ترین دلیل فرونشست انتقال آب بین حوضه‌ای است؛ از سال 79 که انتقال آب شروع شد، فرونشست‌ها نیز آغاز شد. چه مطالعاتی در این مورد صورت گرفته است؟ بحث دیگر درباره توسعه کشاورزی و مباحث مربوط به آن نیست، بلکه بحث به حدود 2 میلیون و 500 هزار نفر جمعیت ساکن اصفهان بازمی‌گردد که آب ندارند. اگر زاینده‌رود جاری نباشد، در آینده بسیار نزدیک اصفهان تبدیل به کویر لوت شده و خدا باید به فریاد همه برسد.
دلایل فرونشست زمین‌های اطراف نقش‌جهان
برای درک بیشتر خطر فرونشست ورزشگاه نقش‌جهان باید موقعیت جغرافیایی این سازه عظیم شهری را نیز بررسی کرد؛ ورزشگاه نقش‌جهان از نظر موقعیت جغرافیایی در شمال اصفهان قرار گرفته، محدوده‌ای که طبق گفته‌های مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان فرونشستی بین 12 تا 14 سانتی‌متر مربع به ثبت رسانده و متأسفانه این فرونشست در حال گسترش است.
اسلامی پیرامون گستردگی فرونشست در کلانشهر اصفهان به خبرنگار تسنیم می‌گوید: منطقه شمال اصفهان به صورت نعل‌وار در حال فرونشست است؛ مناطق رهنان، شاهین‌شهر، گز و برخوار، حبیب‌آباد، شاپورآباد، دولت‌آباد تا فرودگاه اصفهان و خوراسگان تحت تأثیر فرونشست بوده و زبانه‌های این فرونشست در حال پیش‌روی به سمت مرکز شهر است.
وی ادامه داد: متأسفانه فرونشست زمین، اماکن ورزشی اصفهان و ورزشگاه نقش‌جهان را تهدید می‌کند؛ ورزشگاه نقش‌جهان در شمال اصفهان واقع شده و این منطقه یکی از نقاطی است که سازمان زمین‌شناسی به صورت ویژه بر روی آن کار می‌کند. در سال 98 یک گزارش از ورزشگاه نقش‌جهان منتشر شد که در آن گزارش عنوان شده بود چمن‌های ورزشگاه مشکل دارد، گویا زمین چمن ورزشگاه دچار شکاف شده بود و این معضل را به چمن‌های ورزشگاه و خاک منطقه مرتبط کرده بودند. متأسفانه زمان زیادی صرف شد تا ما دوستان را مجاب کنیم که شکاف به وجود آمده ربطی به چمن نداشته و به فرونشست زمین مربوط می‌شود.
وی افزود: از طرف دیگر وزن سازه‌ای مانند ورزشگاه نقش‌جهان، خود باعث فرونشست است. علاوه بر آن جنس خاک آن منطقه مشکل دارد و از رسوبات دانه‌ریز تشکیل شده است؛ فضای بین این رسوبات با آب پر شده بود و حالا برداشت آب از آبخوان باعث تخلیه این فضا شده و خاک به مرور زمان بر اثر وزن طبقات فوقانی فشرده و زمین دچار فرونشست می‌شود.
خطر تا چه حد جدی است؟
برآیند مباحث فوق یک سوال بزرگتر را در ذهن ایجاد می‌کند؛ گستردگی فرونشست ورزشگاه تا چه اندازه بوده و میزان خطری که ورزشگاه را تهدید تا چه حد بزرگ است؟ اسلامی در پاسخ به این سوال می‌گوید: در فاصله یک کیلومتری شرق ورزشگاه نقش‌جهان ترک‌های 6 ضلعی فرونشست زمین قابل مشاهده است. زمانی که ما ترک‌ها را مشاهده کردیم، فاصله درزها بین 5 تا 6 سانتی‌متر بود که فکر می‌کنم تا به امروز این فاصله به 12 تا 20 سانتی‌متر افزایش پیدا کرده باشد و ممکن است تا سال آینده این فاصله به 40 سانتی‌متر هم افزایش پیدا کند و قطعاً به مرور زمان این فاصله بیشتر هم خواهد شد. در مجموع می‌توان گفت طبق داده‌های سازمان زمین‌شناسی و سازمان نقشه‌برداری اصفهان منطقه ورزشگاه نقش‌جهان می‌تواند در آستانه فرونشست باشد.
وی پیرامون میزان خطری که سلامت ورزشگاه را تهدید می‌کند، این چنین پاسخ می‌دهد: مطالعات ما روی زمین‌های اطراف ورزشگاه بوده و بر اساس داده‌هایی که از جی‌پی‌اس تعبیه شده در زمین‌های اطراف ورزشگاه به دست آورده‌ایم، می‌دانیم که آن منطقه در حال فرونشست است. برای فهمیدن میزان خطری که ورزشگاه را تهدید می‌کند، باید با ابزار دقیق میزان نرخ فرونشست ورزشگاه را در تمامی جهات به دست آورد تا بتوان میزان فرونشست و نوع را تشخیص داد.
این کارشناس بر اهمیت تشحیص نوع فرونشست در سازه‌های عظیم شهری تاکید کرده و اظهار داشت: مسئله اصلی پیرامون نقش‌جهان، تعیین نوع فرونشست خواهد بود؛ اگر فرونشست به صورت متقارن باشد، یعنی ورزشگاه در تمامی جهات به یک اندازه نشست کند، خطر چندانی سازه را تهدید نخواهد کرد و اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد، اما اگر این نشست نامتقارن باشد، یعنی نرخ نشست در جهات مختلف ورزشگاه متفاوت باشد، باعث ایجاد کشش و شکاف خواهد شد و قطعاً سازه با خطر بزرگی مواجه است.
اسلامی تاکید می‌کند: اگر فرونشست نقش‌جهان از نوع نامتقارن باشد، باید از مهندسین سازه کمک گرفت و میزان استحکام سازه را در مقابل این فرونشست سنجید و در صورت نیاز اقدامات لازم برای تقویت استحکام سازه انجام شود.
چه باید کرد؟
خارج از هرگونه اغراقی باید اذعان داشت که ورزشگاه نقش‌جهان قلب ورزش اصفهان است؛ ورزشگاهی که میزبان بازی‌های بزرگ بوده و با گنجایش 75 هزار تماشاگر، دومین استادیوم بزرگ کشور به شمار می‌آید و تبدیل به نمادی برای ورزش استان شده است. اهمیت ورزشگاه نفش‌جهان تنها محدود به استان اصفهان نبوده و با توجه به کمبود شدید ورزشگاه‌های استاندارد در سطح کشور، یک پروژه ملی به شمار می‌آید. با تفاسیر فوق سوال اصلی آنجا است که آیا تاکنون اقدامات لازم برای تشخیص نوع فرونشست ورزشگاه صورت گرفته است؟ متولیان ورزش استان و شرکت فولاد مبارکه به عنوان متولی ورزشگاه چه اقداماتی در راستای مقاوم‌سازی این بنا انجام داده‌اند؟
اسلامی در پاسخ به این سوال به خبرنگار تسنیم گفت: متولی ورزشگاه نقش‌جهان شرکت فولاد مبارکه است؛ ورزشگاه نقش‌جهان یک سازه مهم است و ما چند بار پیشنهاد دادیم که مسئله فرونشست ورزشگاه را با ابزارهای دقیق پایش کنند تا بتوان میزان و نوع فرونشست منطقه را مشخص کرد، اما متأسفانه تاکنون عملی نشده است.
البته باید این نکته را در نظر گرفت که شرکت فولاد مبارکه از سال 1392 به عنوان متولی ورزشگاه شناخته شده و به اعتقاد برخی کارشناسان، نقش‌جهان در کنار ورزشگاه آزادی مجهزترین استادیوم‌های حال حاضر کشور است. با این حال در طول سال‌های گذشته برخی از مربیان و بازیکنان کشور از کیفیت و وضعیت چمن ورزشگاه گلایه داشته و انتقاداتی را نسبت به از بین رفتن چمن مطرح می‌کردند که در ابتدا به کیفیت چمن به کار رفته و خاک ورزشگاه نسبت داده می‌شد اما در نهایت بنا به گفته سازمان زمین‌شناسی استان مشخص شد که مشکل چمن در اصل به معضل فرونشست زمین باز می‌گردد.
احمد سعیدبخش، معاون اجرای پروژه‌های شرکت فولاد مبارکه پیرامون خطر فرونشست ورزشگاه نقش‌جهان و اقدامات شرکت فولاد مبارکه در این خصوص به خبرنگار تسنیم گفت: مدیریت بحران استان در این مورد نامه زد و ما نیز بر حسب همین نامه به ورزشگاه کارشناس فرستادیم اما کارشناسان ما طی بررسی‌های که انجام دادند، چیزی مشاهده نکردند و همین نکته را نیز به مدیریت بحران استانداری اعلام کردیم.
وی افزود: البته در این مورد کاری هم نمی‌توان کرد، مگر کسی هم می‌تواند کاری کند؟ وقتی تمام زمین‌های کشور در حال نشست هستند، کاری نمی‌توان کرد. خوشبختانه خود ورزشگاه کاملاً سالم بوده و هیچ‌گونه آثاری از فرونشست در آن وجود ندارد، حتی یک ترک کوچک نیز در جایگاه تماشاگران موجود نیست.
آنچه از برآیند اظهارات کارشناسان و مسئولان مختلف استان طی چند روز گذشته به دست می‌آید، این است که باید خطر فرونشست را در جای جای استان اصفهان بسیار جدی قلمداد کرد. البته در میان اظهارات معاون اجرای پروژه‌های شرکت فولاد مبارکه می‌توان به یک نکته خوشایند نیز پی برد؛ خوشبختانه بدنه ورزشگاه هنوز از گزند فرونشست در امان مانده و این بدان معناست که هنوز می‌توان به نجات قلب ورزش اصفهان امیدوار بود.
خطر، تمام اماکن ورزشی شهر را تهدید می‌کند
اما راه حل نجات ورزشگاه چیست و چه اقداماتی برای مقاوم‌سازی ورزشگاه لازم است؟ مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان پاسخ این سوال مهم را در حیطه دانش مهندسین سازه دانسته و می‌گوید: تشخیص اقدامات لازم برای مقاوم‌سازی ورزشگاه بر عهده مهندسین سازه است، ما تنها می‌توانیم نرخ و نوع فرونشست را تعیین کنیم و پس از آن مهندسین سازه بر اساس داده‌های خودشان، میزان تاب‌آوری و مقاومت ورزشگاه را بررسی کرده و در صورت نیاز اقدامات لازم برای مقاوم‌سازی را انجام می‌دهند و امنیت سازه را بالا خواهند برد.
ضرورت قرار گرفتن فرونشست زمین در دستور کار سازمان مدیریت بحرانمشکلات بحران فرونشست زمین در کلانشهر اصفهان جدی استزنگ خطر فرونشست زمین در آران و بیدگل به صدا درآمد البته باید در نظر داشت که خطر فرونشست زمین در میان اماکن ورزشی استان، تنها منحصر به ورزشگاه نقش‌جهان نبوده و تمام اماکن ورزشی شهر به خصوص اماکنی که در بخش شمال و مرکز کلانشهر اصفهان واقع شده‌اند، در خطر قرار دارند. رضا اسلامی در این مورد خاطرنشان می‌کند: تمام اماکن ورزشی کلانشهر اصفهان در خطر فرونشست هستند؛ وقتی سازه‌های تاریخی ما از جمله مسجد جامع عباسی، سی‌وسه پل و پل خواجو با بیش از 400 تا 500 سال قدمت که در مرکز شهر قرار دارند، در حال فرونشست هستند، قطعاً اماکن ورزشی نیز در خطر قرار دارند.
وی ادامه می‌دهد: باید قبول کنیم که فرونشست وارد شهر شده و مهمان اصفهان است. تمام اماکن ورزشی شهر اصفهان به خصوص اماکنی که به مرکز شهر نزدیک هستند، خطر فرونشست آنها را تهدید خواهد کرد.
راهکار چیست؟
در نهایت و با در نظر گرفتن تمام اظهارنظرهای فوق یک سوال اساسی به وجود خواهد آمد؛ راهکار اصلی برای پایان بخشیدن به شرایط بحرانی به وجود آمده چیست؟ آیا امیدی به حل بحران فرونشست زمین در اصفهان وجود دارد؟ واقعیت آن است که پیدا کردن راهکار برای پایان بخشیدن به معضل فرونشست نیاز به هم‌اندیشی کلیه کارشناسان و مسئولان کشوری و استانی داشته و باید تمام ابعاد آن کارشناسی شود. با این حال به اعتقاد بیشتر کارشناسان حوزه آب راهکار قطعی کاهش سرعت فرنشست زمین در اصفهان، بازگشایی دائمی و احیای آبخوان زاینده‌رود، جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه از سفرههای زیرزمینی و مبارزه با حفر چاه‌های غیرمجاز خواهد بود. از طرف دیگر لزوم تغییر سیاست موجود در بحث انتقال بین حوزه‌ای از آبخوان زاینده‌رود بر کسی پوشیده نیست.
در همین راستا مدیرکل سازمان زمین‌شناسی استان با بیان آنکه آب زاینده‌رود باید جاری باشد و در صورت فشردگی ذرات خاک دیگر تفاوتی با خیابان نخواهد کرد و در صورت اقدام دیرتر هیچ آبی در آن نفوذ نخواهد کرد، خاطرنشان کرد: نباید بگذاریم که زاینده‌رود ما عقیم شود، در این صورت دیگر هیچ سازمانی هیچ توجیهی ندارد.
وی ادامه می‌دهد: تا زمانی که زاینده‌رود خاصیت زایشی دارد، امیدی برای بهبود شرایط وجود دارد اما اگر این توان از دست برود، آن زمان است که فاجعه رخ می‌دهد.
در نهایت باید این واقعیت تلخ را پذیرفت که فرونشست وارد شهر اصفهان شده و قسمت‌های مختلف شهر را تهدید می‌کند و مسئولان استان باید به دنبال راهکارهایی باشند تا میزان خسارت و آسیب‌های احتمالی را در حوزه‌های مختلف کاهش دهند. آنچه مسلم است در حوزه ورزش نیز مانند سایر حوزه‌ها، اهتمام جمعی مسئولان برای نجات اماکن ورزشی ضرورت دارد و از متولیان ورزش استان انتظار می‌رود که در اسرع وقت و با همکاری سایر نهادها اقدامات لازم در جهت مقاوم‌سازی اماکن ورزشی در معرض خطر، به خصوص ورزشگاه نقش‌جهان را به انجام برسانند تا ضمن حفظ زیرساخت‌های ورزشی از وقوع فجایع احتمالی جلوگیری شود.
انتهای پیام/170/ش