پیام سپاهان -

فرونشست زمین پس از تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر بسیاری از مناطق جهان را در نوریده است تا جایی که بیش از 150 کشور از جمله ایران درگیر آن هستند بر اساس اعلام مجامع بین‌المللی، رخداد چهار میلی‌متر فرونشست، بحران محسوب می‌شود اما ایران از این حد بسیار فراتر رفته است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، فرونشست زمین ناشی از نبود تعادل بین تغذیه و برداشت از سفره‌های آب زیر زمینی است که رخ می‌دهد؛ تقریباً دو سوم کل دشت‌های کشور دشت‌های ممنوعه اعلام شدند و متأسفانه در بخش قابل توجهی از این دشت‌ها میزان تراز منفی آبخوان‌ها به بیش از دو متر در سال رسیده است.
استان‌های تهران، قزوین، مرکزی، اصفهان، فارس، کرمان، بخش شمالی سیستان و بلوچستان، بخش‌های شمالی هرمزگان، بخش‌های عمده‌ای از خراسان‌های رضوی، شمالی، جنوبی و بخش‌هایی از همدان به شدت درگیر پدیده فرو نشست هستند.
رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور در این باره گفته است: 29 استان در معرض خطر فرونشست هستند و بی‌توجهی مسئولان سبب شده که این مناطق گسترش یابند و تهران را به بمب ساعتی خاموش تبدیل کنند. تنها کلانشهر تهران درگیر فرونشست نیست و اصفهان هم از این پدیده رنج می‌برد که بسیاری از صاحب نظران این شهر را نماد فرونشست ایران می‌دانند.
فرونشست زمین خطری فراتر از زلزله است، همانطور که زمین لرزه‌ها به طور ناگهانی باعث از بین رفتن هزاران انسان می‌شوند و بسیاری از تأسیسات و زیرساخت‌های اقتصادی را نابود می‌کنند، فرو نشست‌ها هم می‌توانند در طول زمان باعث بلعیدن سرمایه‌های بزرگی شوند که ممکن است هیچ زمین لرزه‌ای نتواند به این میزان آسیب وارد کند.

فرونشست زمین مشکل اغلب شهرهای ایران علی بیت‌الهی مدیر بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی و دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: فرونشست زمین در ایران با توجه به خشکسالی‌های پیاپی و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، عدم استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و کشت محصولات با نیاز آبی بالا و رایج در اغلب پهنه‌ های کشور سبب شده است سطح آب زیرزمینی در همه دشت‌های ایران کاهش یابد از آنجایی که فرونشست زمین بر اثر افت سطح آب‌های زیرزمینی اتفاق می‌افتد بنابراین فرونشست در یک سطح وسیع در اغلب دشت‌ها و زمین‌های هموار کشورمان در حال رخ دادن است.
وی می‌افزاید: در مناطقی که کوهستانی باشد و آبرفت در آنها وجود نداشته باشد یا اینکه لایه آب دار نداشته باشند فرونشست نخواهیم داشت بنابراین فرونشست در دشت‌هایی که سفره‌های آب زیرزمینی از نظر حجم مخزن روزبه روز کم و کمتر می‌شود اتفاق می‌افتد. در اثر پایین رفتن سطح آب منافذ در هم فشرده می‌شوند و سطح زمین پایین می‌رود که به این پدیده فرونشست زمین گفته می‌شود و متأسفانه در اغلب گستره‌های کشور در حال رخ دادن است.
120 شهر در زون فرونشست واقع شده‌اند مدیر بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی می‌افزاید: بسیاری از شهرهای ایران با این پدیده مواجه شده‌اند و این معضل شهرهای بزرگ را گرفتار کرده است تهران، مشهد، کرمان، اصفهان و اراک، اردبیل، سمنان و حتی مناطق مرکزی مانند: یزد و شهرهای جنوب کشور که نزدیک به دریا هستند از این قاعده مستثنی نیستند، از 1250 شهر 120 شهر متوسط و بزرگ در زون فرونشست زمین قرار گرفتند بنابراین این اعداد و ارقام بیانگر این مطلب است که فرونشست در همه جای ایران وجود دارد.
وی تصریح می‌کند: در کلانشهر تهران در نواحی جنوب و جنوب غرب یعنی مناطق (17-18-19) دچار این معضل شده‌اند علاوه بر جمعیت شهری تهران سکونتگاه‌های حاشیه‌ای و شهرهای همجوار مانند: (اسلامشهر، چرمشهر و…) هم از فرونشست زمین رنج می‌برند و حدوداً دو و نیم میلیون نفر در محدوده زون فرونشست زمین ساکن هستند که نشان دهنده اهمیت فرونشست زمین در سکونت گاه‌های شهری است.

فرونشست دشت‌های حاصلخیز را نابود می‌کند بیت‌الهی با بیان اینکه موضوع فرونشست در امنیت و ایمنی شهرها تأثیرگذار است، خاطر نشان می‌کند: تبعات این پدیده بیشمار است اما مهمترین اثرش از بین رفتن دشت‌های حاصل خیز است. در گذشته آب در لایه‌های آب‌دار زمین نفوذ می‌کرد و سبب باعث می‌شد زمین آب دار شود، اما زمین در اثر فرونشست متراکم و بسته می‌شود و آب به سطوح زیرین نفوذ نمی‌کند و این جریان یک مکانیسم طولانی مدت است و سبب از بین رفتن مواد مغذی خاک می‌شود و دشت‌های حاصلخیز به کویر برهوت بدل می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: به جز این موارد زیر لوله‌های گاز، نفت و در مسیر جاده‌ها و خطوط ریلی و ساختمان‌ها هم دچار شکاف، ترک و ناپایداری می‌شوند که به مرور زمان ضعیف شدن و متلاشی شدن سازه‌ها را به همراه دارد و ترک‌ها و شکاف‌های بسیاری در ساختمان‌ها به وجود می‌آید. این پدیده می‌تواند لوله‌های زیرزمینی را دچار گسیختگی کند و جاده‌ها دچار شکاف شوند و مسیر ریلی هم دچار انحنا شود. بنابراین فرونشست زمین بسیار زیانبار و بحران زاست.
اصفهان نماد فرونشست زمین در کشور است دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی می‌افزاید: شهر اصفهان یکی از پرمخاطره‌ترین مناطق و نماد فرونشست زمین در ایران است، متأسفانه روزگاری صنایعی که آب زیادی لازم داشتند در این شهر متمرکز شدند. روش‌های کشاورزی نادرست سبب شد بسیاری از دشت‌های اصفهان به زمین زراعی بدل شوند و محصولاتی کشت شود که آب زیادی لازم دارند در نتیجه چاه‌های متعدد برای استخراج آب حفر شدند.
وی تصریح می‌کند: متأسفانه زمانی که نهاد نظارتی وجود نداشته باشد آب بی‌ رحمانه از زیرزمین استخراج می‌شود (در دشت مهیار سطح آب در گذشته 30 تا 40 متر بوده است اما در حال حاضر تا 150 متری آب افت می‌کند) در برخی نقاط اصفهان سفره‌های آب زیر زمینی در حال تمام شدن است. قطع آب زاینده رود در این جریان دخیل بوده است، وقتی آب جاری نباشد، آب‌های زیرزمینی تغذیه نمی‌کنند بنابراین سبب می‌شود فرونشست در اصفهان بیش از سایر شهرها نمود داشته باشد و آثار مخربی را به ارمغان بیاورد.

حفر چاه‌های بسیار و خشکی زاینده‌رود عامل فرونشست اصفهان بیت‌الهی تصریح می‌کند: عامل اصلی فرونشست زمین افت آب زیر زمینی است که این موضوع در اصفهان به دو علت‌ حفر بی‌ رویه چاه‌های کشاورزی و قطع آب زاینده رود بستگی دارد، مراکز صنعتی به آب زیادی نیاز دارند بنابراین به صورت مستمر از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند. در استان و شهر اصفهان اکثر دشت‌ها از فرونشست رنج می‌برند و به بحران رسیده‌اند در این استان حتی فرونشست زمین به خانه‌ های مسکونی، آثار باستانی و… آسیب زده است.
وی اظهار می‌کند: در فرودگاه اصفهان میزان فرونشست بیشتر است. ابعاد فرونشست زمین وسیع است و منطقه شهری مقیاس کوچکی است که عمدتاً در نظر گرفته نمی‌شود. فرو نشست روی ساختمان‌ها اثرگذار است و آنها را دچار پیچش می‌کند بسیاری از راه‌ها، پل‌ها، ابنیه‌ ها و آثار باستانی از خطر فرونشست زمین در امان نیستند چنانچه این آسیب ادامه پیدا کند اثراتش قابل جبران نیست.
استان اصفهان از نظر فرونشست جزو مناطق نیازمند رسیدگی است مدیر بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به جدی بودن بحران فرونشست در اصفهان، خاطرنشان می‌کند: در اصفهان به جز مسائل زیست محیطی، از بین رفتن دشت‌ها، بناهای تاریخی و آثار فرهنگی که در گذر زمان ماندگار شده‌اند بر اثر فرونشست این بناها دچار شکاف و ترک می‌شود لذا اصفهان را باید به صورت ویژه مورد بررسی قرار دهند. از خطر زلزله نباید غافل شد استان اصفهان از نظر ریسک فرونشست جزو مناطق اولویت دار نیازمند رسیدگی است.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی تصریح می‌کند: در رابطه با فرونشست زمین جایگاه وزارت نیرو جایگاه بسیار مهمی است، چرا که هم در زمینه آب و هم در زمینه برق فعالیت می‌کند. هر کدام از این موضوعات خود کار چند وزارتخانه است. ما به عنوان متخصصانی که ٣٠ سال است در خصوص فرونشست زمین فعالیت کردیم، فکر می‌کنیم که بهتر است مجموعه‌ای به صورت متمرکز در خصوص آب فعالیت کند. این فعالیت باید از دو منظر باشد که یکی از آن بحران خشکسالی، کمبود آب، درگیری کشاورزان برای تأمین منابع آبی و از سوی دیگر فرونشست زمین است.
بیت الهی با تاکید بر لزوم استفاده از روش‌های آبیاری نوین در استان‌های دچار فرونشست زمین، اظهار می‌کند: بحران آب، چالش جدی سال‌ های اخیر و سال‌های آتی کشور خواهد بود که همین امروز هم اثرات آن را می‌بینیم. امیدواریم دولت جدید بر کار های بنیادی تمرکز جدی‌تری داشته باشد.

استخراج بی‌رویه آب زیرزمینی عامل فرونشست معصومه آمیغ‌ پی رئیس اداره ترازیابی دقیق سازمان نقشه‌برداری کشور در گفت‌ وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به تغییرات اقلیمی و اثرات آن در کره زمین، می‌گوید: تغییر اقلیم و بحث گرمایش زمین در تمام جهان در حال رخ دادن است و قرار گرفتن زمین روی کمربند خشک و نیمه خشک، کاهش بارش‌ها باعث شده با کمبود منابع آب روبه روشویم. رشد جمعیت باعث شده نیاز به محصولات کشاورزی و صنعتی بیشتر شود.
وی اضافه کرد: متأسفانه سوءمدیریت منابع آبی زیرزمینی سبب شده آب زیرزمینی به نحو بی‌رویه‌ای استخراج شود که اثر مستقیم این موضوع به صورت فرونشست ظاهر می‌شود و تخریب سیستم‌های آبیاری و تبدیل شدن خاک‌های حاصلخیز کشاورزی به زمین‌های لم یزرع از آثار دیگر فرونشست است که در ورامین هم شاهد این اتفاق هستیم.
رئیس اداره ترازیابی دقیق سازمان نقشه‌برداری کشور تصریح می‌کند: با تغییر هیدرولوژی و ارتفاع منطقه کاسه‌هایی ایجاد می‌شود و زمین فرو می‌رود بنابراین نفوذپذیری خاک کم می‌شود. زمانی که آب بارندگی جذب زمین نشود سیلاب اتفاق می‌افتد. اکثر فرونشست‌ها در حاشیه شهرها رخ می‌دهد که مناطق کشاورزی هم هستند و به تدریج در مناطق شهری هم گسترش می‌یابند. هنگامی که مقاومت سازه‌ها کم شود در برابر زلزله آسیب پذیر می‌شوند.
کاهش کیفیت آب از دیگر تبعات فرونشست زمین وی ادامه می‌دهد: کاهش کیفیت آب مورد دیگری است که در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی رخ داده و آب این مناطق شور شده و این مورد هم از دیگر تبعات فرونشست زمین است. همچنین در پدیده فرونشست با افزایش ریزگردها و بیابان‌ زایی مواجه می‌شویم. متأسفانه دشت شهرکرد که منطقه‌ای خوش آب و هواست هم روزهایی از سال گرد و غبار را تجربه می‌کند.

تهیه بانک جامع فرونشست کشور توسط سازمان نقشه‌برداری آمیغ پی تاکید می‌کند: باید فرونشست مدیریت شود که اولین اقدام شناسایی مناطقی است که دچار فرونشست هستند. خوشبختانه سازمان نقشه‌برداری به عنوان متولی پایش تغییرات سطح زمین اقدام به تهیه بانک جامع فرونشست کشور کرده است.
رئیس اداره ترازیابی دقیق سازمان نقشه‌برداری کشور اظهار می‌کند: تاکنون 120 منطقه دچار فرونشست در کشور شناسایی شده‌اند. در استان‌های تهران، کرمان، اصفهان، خراسان رضوی و فارس وضعیت بحرانی است. در استان‌ های شمالی گلستان و مازندران که وفور بارندگی است هم فرونشست ایجاد می‌شود.
وی می‌افزاید: استان‌های جنوبی مانند هرمزگان و خوزستان هم فرو نشست را تجربه می‌کنند. سازمان نقشه برداری نقشه‌های فرونشست را تهیه کرده است و به مسئولین زیربط هشدارهای لازم داده شده است، باید از این نقشه‌ها برای گسترش مناطق شهری استفاده کرد و مناطق شهری در مناطقی که فرونشست دارند ساخته نشود. کشاورزی هم باید مدیریت شود و محصولاتی کشت شود که نیاز به آب کمتر داشته باشند.
کد خبر 509421