بزرگنمايي:

پیام سپاهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست
گفت‌وگو با محمد درویش حاوی نکات مهمی است. این کنشگر حوزه محیط‌زیست معتقد است: «محیط‌زیست سال‌هاست که حیاط‌خلوت سیاستگذار است و عمده افرادی هم که به‌عنوان رئیس سازمان محیط‌زیست انتخاب می‌شوند، الزاما باید به بازی تن دهند، وگرنه برکنار می‌شوند؛ چراکه آنچه مهم است نه مایملک محیط‌زیست، بلکه رعایت ملاحظات مدیران بالادستی است. اما چرا توجه به خواسته‌های اهالی محیط‌زیست از بروز این وضعیت جلوگیری می‌کند؟ چون گفتمانی که محیط‌زیستی‌ها دارند این است که باید به چیدمانی از توسعه دست یابیم که وابستگی معیشتی به منابع آبی خاص را کم کند. اما تصور قرار گرفتن در مضیقه غذایی از سوی سیاستگذار موجب شده تا نحوه مصرف آب کاملا عکس شود و هرگونه نگرش متضاد با خودکفایی غذایی از سوی اهالی محیط‌زیست به شکل امنیتی به دشمنی تعبیر می‌شود، غافل از اینکه اتفاقا اهالی محیط‌زیست بیش از خود حاکمیت نگران امنیت غذایی هستند و مشکلات پیش‌آمده ناشی از اضافه مصرف آب را که در بلندمدت خود را نشان می‌دهد، به سیاستگذاران گوشزد می‌کنند. از سال‌ها قبل، آنچه امروز رخ داده پیش‌بینی شده بود.»
درویش با اشاره به اهمیت سدسازی درست و بجا در روند مدیریت آب به «دنیای اقتصاد» گفت: «هیچ‌کس مخالف مطلق سدسازی نیست. یکی از مولفه‌های مدیریت آب، سدسازی است. منتها ما در خوزستان برای تامین آب شرب مردم طی یک سال به 500میلیون مترمکعب آب نیاز داریم. این عدد یک‌دوازدهم آبی است که سد کرخه گنجایش ذخیره‌سازی آن را دارد. شرم‌آور است که با وجود سدهای بزرگی مثل کرخه، کارون3، شهید عباسپور، گتوند و دز، خوزستان به این روز گرفتار شده و در تامین آب با چنین بحرانی روبه‌رو شده است. معتقدم این وضعیت نه به دلیل خشکسالی که به‌واسطه مدیریت نابخردانه حادث شده است. تفکری در حوزه حکمرانی آب وجود دارد که معتقد است آبی که وارد خلیج‌فارس یا تالاب شادگان می‌شود، به هدر رفته، در نتیجه این امر باید متوقف شود. این نگرش تاکید دارد منابع آب ورودی به خوزستان یا باید تا سرحد ممکن در خوزستان استفاده شود؛ حالا در کشت نیشکر یا هر موضوعی دیگری، بعد از آن باقیمانده آب باید پشت سد نگه داشته شود یا به سایر استان‌ها و نواحی مرکزی اعم از اصفهان، یزد، قم، کرمان و... انتقال داده شود، ولی به خلیج‌فارس وارد نشود. این نگرش مثل این است که پدری فرزند خود را که به اهداف خانواده نرسیده، قربانی کند. این تفکر جدا از ابعاد سیاستی، تفکری کاملا غیرانسانی است.» درویش با اشاره به وضعیت گتوند اضافه کرد: «در مطالعات علاج‌بخشی که در دانشگاه تهران به سرپرستی دکتر هاشمی روی سد گتوند انجام شد، مشخص شد جلگه خوزستان سالانه تا 20درصد از ناحیه این سد شورتر می‌شود. ما به قیمت سال90 حدود 3800میلیارد تومان هزینه کردیم که کارون را به‌عنوان کلیدی‌ترین رودخانه کشور شور کنیم! اشتباه بزرگی که انبوه آب ذخیره‌شده پشت سد گتوند را بدون فایده ساخت. امروزه این سد نه برای تامین آب شرب و کشاورزی منطقه که صرفا به‌عنوان ضربه‌گیر استان در مواقع سیل و نیز تولیدکننده برق مورد استفاده قرار می‌گیرد و اخیرا توربین‌های تولید برق نیز به دلیل غلظت بالای نمک سد، با یک‌چهارم تا نصف ظرفیت کار می‌کنند. در شرایط خشکسالی که آب ورودی به سد کاهش یافته، احتمال افزایش شوری بالا رفته که این عامل نیز مساله گتوند را حادتر کرده است. به عقیده من گتوند امروز به کابوسی تبدیل شده که در نتیجه وقوع سیل شدید یا خشکسالی گسترده، احتمالا عنان کار را از دست دستگاه‌های متولی خارج کرده است، به این طریق که اگر دریچه‌های سد باز شود یا سد سرریز کند، حجم عظیمی از نمک وارد جلگه خوزستان و کل زمین‌های این منطقه می‌شود. امروز بسیاری از نخلستان‌های خوزستان که پایین‌دست گتوند هستند یا خود اروندرود با پدیده افزایش شوری روبه‌رو شده‌اند؛ موضوعی که بر حجم مشکلات کشاورزان خوزستانی افزوده است.»
وی در ادامه خاطرنشان کرد: «هنوز هم با وجود همه اشتباهاتی که صورت گرفته، امکان حل مساله وجود دارد. بازگرداندن عقلانیت به سیستم مدیریت آب کشور در کنار استفاده از نیروهای متخصص و با دانش بخشی از راه‌حل بلندمدت و دلسوزی لازم برای عبور از وضعیت فعلی است. در ضمن ما باید نه بر مبنای میانگین یا حداکثر آب ورودی به خوزستان بلکه برمبنای کمینه آب ورودی سیاستگذاری کنیم تا امکان ایجاد سیستمی پایدار فراهم شود. سال‌ها به این قبیل توصیه‌ها توجه نکردند. لازم است اینجا یادآور شوم که در سال‌های پرباران، مجموعا 14میلیارد مترمکعب آب به خوزستان وارد شده است. همچنین مشخص شده مجموعا دو سوم آب خوزستان که رقم آن 8/ 7میلیارد مترمکعب است، از روی سرشاخه‌های کارون برای پروژه‌های انتقال آب برداشت می‌شود. حال در شرایطی که در سال خشک قرار داریم، برداشت نیاز آبی 78میلیون نفر از آب‌های ورودی به این استان باید هم به وضعیت کنونی ختم شود؛ چون فشار بسیار زیادی را به سامانه آب این استان وارد کرده است.» درویش راه برون‌رفت از وضعیت کنونی را در قالب چند نکته به این شکل عنوان کرد: «تشکیل اتاق فکر با بهترین نیروها، گام اول حل مساله است. تیم ملی فوتبال وقتی به بحران می‌خورد، فدراسیون فوتبال سراغ بهترین مربیان جهان می‌رود تا با اختیارات کافی و حمایت لازم، کار را بسامان کنند. چرا ما کار را به نخبگان واگذار نمی‌کنیم؟ چرا فراخوان نمی‌دهیم به این همه نیروی متخصص که در دنیا داریم تا مساله را حل کنند؟ در کنار این، باید به جای خودکفایی غذایی، به سمت سیاست امنیت غذایی حرکت کنیم، سپس تخصیص آب به بخش کشاورزی را به سطح 20میلیارد مترمکعب در کل سال محدود کنیم. در عین حال تنها 40درصد از منابع آبی را در سال مصرف کرده و 60درصد را به‌عنوان حق‌آبه محیط‌زیست به رسمیت بشناسیم. این سیاست اگر به مدت 10سال مداوم تداوم یابد، احتمالا می‌توان شاهد تاب‌آوری دوباره بخش آب کشور بود.»