«روسو» قدم به کتابفروشی‌ها گذاشت/شرحی مقدماتی بر فهم فلسفه روسو
فرهنگی
بزرگنمايي:
پیام سپاهان - مهر / کتاب «روسو» نوشته جیمز دلینی به‌تازگی با ترجمه مسعود آذرفام توسط نشر مرکز منتشر و راهی بازار نشر شده است.
این‌کتاب نوشته جیمز دلینی استاد فلسفه دانشگاه نیاگارا است که در آن، به‌طور اجمالی به آثار و جنبه‌های مختلف فلسفه ژان ژاک روسو فیلسوف فرانسوی عصر روشنگری پرداخته است. مترجم کتاب، آن را یکی از بهترین‌شرح‌های مقدماتی فلسفه روسو می‌داند و می‌گوید شاید یکی از مزایای مهم آن، ارجاع مکرر به متن خود فیلسوف باشد که می‌توانند خواننده را فراتر از شروح به مطالعه متون اصلی دعوت کند.
ژان ژاک روسو متولد سال 1712 در ژنو، یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اندیشمندان عصر روشنگری و تاریخ فلسفه غرب است. فلسفه سیاسی این‌فیلسوف، تاثیر زیادی روی انقلاب فرانسه، نظریه سوسیالیستی و ظهور ناسیونالیسم گذاشت. جیمز دلینی می‌گوید روسو برای او فیلسوفی بوده که همیشه احساس پیوندی ژرف با او داشته و بخش اعظمی از این‌که تصمیم گرفته وارد رشته فلسفه به‌عنوان یک‌پیشه شود، مطالعه کتاب «گفتاری درباره منشا نابرابری» این‌فیلسوف بوده است.
کتاب پیش‌رو، 6 فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «مقدمه‌ای بر روسو در دوره روشنگری»، «پیشرفت و جامعه مدرن»، «وضع طبیعی و تاریخ بشر»، «فلسفه تعلیم و تربیت»، «فلسفه سیاسی» و «آثار شرح‌حال‌نامه‌ای روسو». پس از این‌فصول هم «کتابنامه» آمده که در آن، بخش‌های «منابع آثار روسو در کتاب حاضر»، «سایر آثار روسو»، «آثار فرعی درباره روسو» و «کتاب‌شناسی فارسی» درج شده‌اند.
مخاطب این‌کتاب، در فصل اول با 3 بخش «دوره روشنگری»، «زندگی و آثار روسو» و «ساختار کتاب حاضر» روبرو می‌شود. فصل دوم نیز دربرگیرنده این‌بخش‌هاست: «مقدمه»، «گفتاری درباره علوم و هنرها»، «نامه به دالامبر»، «ژولی یا اِلوئیز جدید»، «نتیجه‌گیری» و «یادداشت‌ها». در سومین‌فصل کتاب «روسو» هم این بخش‌ها درج شده‌اند: «مقدمه»، «گفتاری درباره منشا نابرابری: تقدیم‌نامه روسو به ژنو و پیش‌گفتار».
«مقدمه»، «امیل»، «امیل و سوفی»، «نتیجه‌گیری» و «یادداشت‌ها» تشکیل‌دهنده فصل چهارم کتاب هستند و پس از آنها نیز در فصل پنجم، مخاطب با این‌بخش‌ها روبرو می‌شود: «مقدمه»، «گفتاری درباره اقتصاد سیاسی»، «قرارداد اجتماعی»، «نتیجه‌گیری» و «یادداشت‌ها». ششمین و آخرین‌فصل کتاب هم این‌بخش‌ها را شامل می‌شود: «مقدمه»، «اعتراف»، «محاورات: روسو، قاضی ژان_ژاک»، «خیال‌پردازی‌های رهرو گوشه‌نشین»، «نتیجه‌گیری» و «یادداشت‌ها».
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
این برداشت از شهروندی، یعنی نگریستن به خویشتن به‌عنوان جزئی از اجتماع و تمایل به قربانی‌ساختن منافع فردیِ خود در جهت خیر اجتماع، برداشتی است که روسو آن را در ژنو (تقدیم‌نامه گفتار دوم را به یاد آورید) و نمونه‌هایی تاریخی مانند اسپارتی‌ها می‌بیند، کسانی که البته در سایر آثارش، که قابل‌توجه‌ترین‌شان گفتار نخست است، زبان به ستایش از آنها می‌گشاید. همین ایده بنیان تصور او از رژیم سیاسی ایدئال در گفتاری درباره اقتصاد سیاسی و قرارداد اجتماعی را شکل خواهد داد که در فصل بعد به بحث آن خواهیم پرداخت.
مابقی کتاب نخست بر تعلیم و تربیت در اولین مرحله زندگی کودک، یعنی نوزادی، تمرکز می‌کند. ممکن است از نظر ما غریب بنماید که روسو در رساله‌ای درباره تعلیم و تربیت بحثی مفصل درباره مراقبت از نوزاد گنجانده است، اما باید به یاد داشته باشیم که تعلیم و تربیت صرفا تحصیل نیست، بلکه بسیار گسترده‌تر از آن است. او بحث خویش را با حمله به رویه معمولی آغاز می‌کند که در زمان تولد نوزاد در خانواده‌های متمول انجام می‌شد. در آن‌زمان برای مراقبت و شیردادن نوزاد دایه‌هایی استخدام می‌کردند. نوزادان را محکم در قنداق می‌پیچیدند زیرا گمان بر این بود که این عمل آنها را از آسیب‌رساندن به خودشان بازمی‌دارد؛ با این‌حال، بسیاری از جمله روسو گمان می‌کردند این‌کار در واقع به این‌خاطر انجام می شود که دایه‌ها بتوانند ساده‌تر نوزاد را نادیده بگیرند و او را برای مدتی طولانی تنها بگذارند. در هر حال روسو مصرانه استدلال می‌کند که مادران باید تا اندازه‌ای کودکان‌شان را خودشان شیر بدهند، زیرا این‌عمل مجال می‌دهد که پیوند عاطفی مهمی میان مادر و کودک شکل بگیرد. در رابطه با این‌نکته روسو کاملا مترقی به نظر می‌رسد، زیرا در حال حاضر بر سر چنین ادعایی مناقشه چندانی وجود ندارد. وانگهی نوزادان را نباید محکم قنداق کرد و این نکته‌ای است که روسو چندین‌بار در کتاب نخست به آن بازگشته و تاکید می‌کند. این‌نمونه مشخصی است از این که چگونه روسو از طبیعت به‌عنوان راهنمایی برای تعلیم و تربیت صحیح و شایسته بهره می‌گیرد. او استدلال می‌کند که در طبیعت اندام‌های نوزادان برای حرکت و عمل آزادند و نتیجه آن خردسالانی نیرومندتر و خوش‌بنیه‌تر است.
این‌کتاب با 216 صفحه، شمارگان هزار و 200 نسخه و قیمت 49 هزار و 500 تومان منتشر شده است.
لینک کوتاه:
https://www.payamesepahan.ir/Fa/News/244945/