چاپ

پیام سپاهان - همشهری /متن پیش رو در همشهری منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سیدکاظم ملکوتی-عضو هیأت‌مدیره انجمن علمی پیشگیری از خودکشی ایران/ مسئله اقدام به‌خودکشی که منجر به فوت شود یا نشود، 2مسیر کلی را طی می‌کند. مسیر تعارضات خانوادگی، شخصیتی، روانی، اقتصادی و... که جمع همه این موارد با یکدیگر، فرد را به مرحله‌ای از ناامیدی، احساس بی‌کسی، تنهایی و قرار گرفتن در بن‌بستی گریز‌ناپذیر می‌رساند که در نهایت فرد با احساس فوران یافته‌ای از یأس و سرخوردگی روبه‌رو شده و تصمیم به‌خودکشی می‌گیرد؛ تصمیمی که می‌تواند با موفقیت همراه شده یا ناموفق باشد. اما برای رسیدن به چنین مرحله‌ای از زندگی، فرد باید راهی طولانی را طی کرده باشد و در این مسیر، نشانه‌هایی از افکارش، حرف‌هایش که می‌خواهد دست به‌خودکشی بزند و نیز علائم خستگی، گوشه‌گیری و عصبانیت را از خود بروز داده باشد. اگر در این مسیر، فرد دست به‌خودکشی ناموفقی نیز زده باشد، چنین سابقه‌ای می‌تواند به جرقه‌ای برای شتاب دادن به تصمیم خودکشی منجر شود و احتمال اقدام به‌خودکشی در فرد را تا 9برابر افزایش دهد. اما جای سؤال است که آیا امکان دارد فرد بدون هیچ سابقه قبلی و به ناگهان دست به‌خودکشی بزند و این کار را عملی کند؟ جواب به این سؤال در اغلب موارد منفی است. برای وقوع خودکشی، نیازمند ریزفاکتورها و جمع عوامل مختلف با وزن‌ها و کارکردهای خاص خود هستیم. در بررسی عوامل شکل‌دهنده پازل خودکشی، باید مشکلاتی مانند افسردگی، انزوا و گوشه‌گیری، اعتیاد و مصرف مواد‌مخدر را نیز مورد توجه قرار داد. اما مسیر دیگری نیز در ایجاد بحران خودکشی باید مورد توجه قرار بگیرد. در این مسیر، فرد ممکن است دچار رفتار تکانشی و ناگهانی شده و در این موج، دچار یأس و ناامیدی شود. یأس و ناامیدی که ممکن است بین نیم‌ساعت تا نیمروز ادامه یابد و درنهایت با همان سرعتی که ایجاد می‌شود از بین برود. در این موج، افرادی که ویژگی‌های شخصیتی هیجانی بالایی دارند، ممکن است تحت‌تأثیر هیجان منفی ایجاد شده، زود عصبانی شوند و تصمیمی زودهنگام و ناپخته گرفته و وجه هیجانات و رفتارهای تکانشی بر آنها غلبه کند. چنین افرادی در برخورد با برخی ناملایمات ریز و درشت زندگی قافیه را باخته و به مرگ فکر می‌کنند.
در چنین شرایطی، اگر اقدام مناسبی در پیشگیری از رفتار هیجانی در فرد انجام شود، اقدامات پیشگیرانه می‌تواند مانند آبی بر آتش عمل کرده و خشم و تصمیم ناپخته فرد را تعدیل کند. با تعدیل وضعیت روانی فرد می‌توان اقدامات بعدی را انجام داد تا فرد هنگام بروز موارد مشابه بتواند مهارت کافی را برای کنترل خود پیدا کند و دست‌کم خطر اقدام به‌خودکشی را کاهش دهد. از سوی دیگر، شاهد هستیم، برخی از افرادی که دست به‌خودکشی می‌زنند، از برخی مواد‌مخدر و الکل برای فراموش کردن بخشی از مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستند، استفاده می‌کنند. مطالعات بالینی دامنه‌دار نشان می‌دهد استفاده از مواد‌مخدر و الکل به‌دلیل کاهش قدرت تفکر در افراد تا 3برابر می‌تواند به افزایش اقدام به‌خودکشی مؤثر باشد. از سوی دیگر، کسانی که دست به‌خودکشی می‌زنند تبعاتی برای اطرافیان خود به ارمغان می‌آورند. یکی از این تبعات، اتهام‌زنی به اطرافیان و مقصرانگاری آنان در اثرگذاری بر خودکشی فرد است. اتهام زدن به افراد یعنی مداخله در اطرافیان فرد و این مداخله می‌تواند اثرات نامطلوبی را هم بر روح و روان فردی که مورد اتهام قرارگرفته است بر جای بگذارد و هم اینکه او را به‌خودکشی ناشی از مقصرپنداری و گناهی که به او منتسب شده است، وادار کند. بیشترین افرادی که با اتهام‌زنی ممکن است دچار آسیب شوند، افرادی هستند که از نظر روانی مستعد خودکشی بوده یا از نظر روانی نزدیک به فرد متوفی هستند. کسانی که زمینه هیجانی دارند، کسانی که از مرگ فرد احساس گناه می‌کنند و تصور می‌کنند مقصر هستند، بیشترین آسیب را از اتهام‌های اطرافیان می‌بینند و باید حتما مورد مشاوره روانشناسان قرار بگیرند تا شانس اقدام به‌خودکشی در این افراد کاهش یابد. ضرورت دارد رسانه‌ها با ارائه آموزش‌های کاربردی به مردم و مخاطبان خود به آنها یادآوری کنند که می‌توانند در مقابل ناملایمات زندگی تاب‌آوری بیشتری داشته باشند و درصورت نیاز به کمک، با شماره‌های 4030یا 1480و نیز 123تماس بگیرند.