چاپ

پیام سپاهان - یک کارشناس ادبی گفت: برخی از کار‌های ملودی‌محور و نغمه‌محوری که امروز در حوزه موسیقی و مداحی تولید می‌شود؛ درحال تبدیل شدن به جریان ادبی قابل‌قبول و جاافتاده است.
خبرگزاری میزان - طبق اعلام روابط عمومی برنامه «محرم امسال»، در برنامه‌ای پژوهشی با عنوان «محرم امسال» که توسط گروه فرهنگ و هنر دانشکده فرهنگ و ارتباطات و نیز اندیشکده راهبردی اربعین دانشگاه امام صادق (ع) طراحی و اجرا می‌شود، مراسم و اشعار اجرا شده توسط یازده مداح مطرح کشور در محرم سال 1399 مورد تحلیل هنری، ادبی، اجتماعی و فرهنگی قرار می‌گیرد.
برنامه هفتم از نشست‌های «محرم امسال» شامگاه چهارشنبه هفتم آبان‌ماه 1399 با حضور احمد توانایی به عنوان منتقد ادبی، اسماعیل فراهانی به عنوان کارشناس فرهنگی و اجتماعی و امیرحسین سمیعی به عنوان کارشناس موسیقی به بررسی اشعار خوانده شده توسط حاج محمدرضا و حسین طاهری در ماه محرم امسال اختصاص داشت.
بیشتر بخوانید: برای مطالعه مطالب و گفت‌وگوهای مذهبی اینجا کلیک کنید احمد توانایی، منتقد ادبی در ابتدای این نشست مجازی گفت: اگر ما متنی که در خدمت مداح قرار گرفته است را به‌عنوان یک متن ادبی به ماهو متن ادبی نگاه کنیم باید قائل به استاندارد‌های متن ادبی هم باشیم یعنی از منظر زبانی و به‌ویژه از منظر روانی استاندارد‌های مرتبط با آن را رعایت کنیم. کمااینکه گذشتگان و میراث‌داران راستین ما در گذشته به‌خوبی میراث زبانی و محتوایی مرتبط با ادبیات عاشورایی را حفظ کردند و با نمونه‌های شاخص و فاخری در دوره‌های گذشته روبه‌رو هستیم که نشان می‌دهد بزرگان ما در گذشته با کدام زاویه دید به این متون در بحث تولید و کاربرد نگاه می‌کردند.
وی افزود: اساساً باید مشخص شود که باید با کدام معیار به متون واشعار اجرا شده در هیئت نگاه کنیم. وقتی تکلیف ما در تعریف اولیه از این متون مشخص شود آن وقت می‌توانیم با مداحان محترم وارد بحث شویم. مداحان ما در کنار کار‌های فاخری که - به‌ویژه بعد از انقلاب اسلامی انجام شده - اجرا شده است با یک نوع ساختارشکنی زبانی روبه‌رو هستیم که باید اصلاح شود.
این منتقد ادبی اضافه کرد: ما میراث‌دار پیشینیانی هستیم که به خوبی آن را پاس داشتند تا به امروز رسیده است. در میان آنچه از گذشته به‌عنوان میراث شعر آیینی و ادبیات آیینی و مشخصاً ادبیات عاشورایی باقی‌مانده به ندرت نمونه‌های ضعیف مشاهده می‌کنیم.
توانایی اظهار کرد: نکته بعدی درباره اشعار آیینی این است که اساساً مضامین این متون چه قدر به لحاظ سندیت صحیح و درست است. یعنی می‌پردازیم به فرا متن و نسبت محتوای این اشعار با تاریخ، اجتماع و حتی مباحث سیاسی آن روزگاران را راستی‌آزمایی می‌کنیم. شاید این مباحث ربطی به منتقد ادبی نداشته باشد، اما نکته این است که اگر شما گواراترین آب را هم در یک ظرف نامطلوب بریزید کیفیت اولیه خود را از دست می‌دهد یعنی اگر بهترین و شریف‌ترین محتوا در رابطه با عاشورای حسینی را که در طول تاریخ راه‌گشای همه انسان‌های آزاده بوده در یک ظرف زبانی نادرست ریخته شود اثرگذاری خود را از دست می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه در رابطه با محمدرضا طاهری با یک مداح پخته و استاد طرف هستیم، عنوان کرد: در آثار وی برخلاف آثار حسین طاهری عطر آثار گذشتگان را می‌توان استشمام کرد. به اعتبار ساخت زبانی و ادبی نمی‌دانم شاعر پدر و پسر مشترک هستند یا نه، ولی آنچه که از آثار برمی‌آید نوعی دوگانگی را نشان می‌دهد. به اعتبار ساخت زبانی، ادبی، محتوایی، لحن و موسیقی در کار‌های پدر خطا‌های ساختی دیده نمی‌شود. نوع لحن واژه‌ها فضای موسیقایی حاکم بر جملات به گونه‌ای است که رد آوا‌ها و نوا‌ها و ملودی‌های گذشتگان ما در بیان وی مشاهده می‌شود.
این منتقد ادبی ابراز کرد: در آثار محمدرضا طاهری با یک سکون طرف هستیم. به لحاظ زبان و حتی محتوا انحراف از معیار دیده نمی‌شود به جز بخش‌هایی که شکسته‌خوانی است و آن هم بخشی در خدمت ملودی است. در آثار حسین طاهری بر خلاف پدرشان که مزین به سکون و وقار است؛ به اعتبار جوانی غلبه شور هویداست و یک نوع انحراف از معیار می‌بینیم که منجر به ساختار‌شکنی در شعر شده است.
توانایی گفت: از نظر نقد ادبی استقلال متن مهم است یعنی این‌که متن ادبی نباید وابسته به ملودی باشد در میراث گذشتگان ما هیچ ردی از ملودی در آثار نداریم. برخی از آثار حسین طاهری گاهاً متن شعر فدای ملودی می‌شود و اساساً شعر و متن در بخش دوم اهمیت قرار می‌گیرد. اگر واضح‌تر بخواهیم بگوییم می‌توان گفت یک نوع اصالت هنری کاذب می‌آید و متن را در وضعیتی قرار می‌دهد که شاهد شکسته شدن آن می‌شویم و حتی در جا‌هایی قافیه و ردیف و کاربرد واژگان عامیانه برای تحقق ملودی از طرف شاعر یا مداح مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی بیان کرد: تجربه تاریخی و ادبی ایران نشان می‌دهد که ذائقه فاخرپسند ایرانی در بلندمدت همه کار‌های ضعیف را پس خواهد زد هر آنچه که از گذشته مانده و امروز از آن به نیکی یاد می‌کنند آثار فاخری هستند که ارزش ماندگاری را داشتند.