چاپ

پیام سپاهان - روزنامه سازندگی / متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
حسن بهشتی‌پور/ ورود نخستین نفتکش ایرانی به آب‌های ونزوئلا حقایق و واقعیت‌هایی را برای جامعه بین‌الملل به خصوص ایالات متحده آمریکا یادآوری کرد. آمریکا امروز بایستی بداند که قادر نخواهد بود از دیگر کشورها بخواهد براساس رویه حقوقی و سیاست‌های داخلی این بازیگر در ارتباط با دیگر کشورها پیروی کنند. به عنوان نمونه اگر ایالات متحده ایران را به شکلی یکجانبه و نادرست هدف تحریم‌ها و فشار حداکثری قرار داده است قادر نیست از دیگر کشورها نیز بخواهد که از رویکرد مشابهی پیروی کنند. چراکه در عرصه حقوق بین‌الملل اصلی تحت عنوان اصل مقابله مثل تعریف شده است که در صورت فشار آمریکا بر سایر بازیگران ممکن است خود این بازیگر قربانی این اصل شود. به واسطه همین قوانین و هنجارها بسیاری از بازیگران جهانی از رویکرد ایالات متحده پیروی نمی‌کنند چرا که سیاست‌های آمریکا صرفا به کشورها مجوز می‌دهد که با نادیده گرفتن قوانین و هنجارهای تعریف شده در حقوق بین‌الملل زمینه را برای ایجاد آنارشیسم و هرج و مرج بین‌المللی فراهم کنند. در همین بستر نیز اگر اصل مقابله به مثل برقرار باشد و اجرایی شود هر بازیگری می‌تواند سیاست‌های یکجانبه آمریکا را علیه خود این بازیگر اجرایی کند.در ارتباط با ورود نفتکش‌های ایرانی نیز مواردی که گفته شد صدق می‌کند. ایالات متحده در نخستین واکنش خود ایران را تهدید به توقیف نفتکش‌ها کرد. اما برای اجرای این سیاست انحصارطلبانه تنها بود و هیچ کشوری حتی متحدان ایالات متحده نیز با این بازیگر هم‌صدا نشدند؛ دلیلش ساده است، جمهوری اسلامی ایران براساس اصول مندرج در حقوق دریاها در حال ارسال محموله‌ای نفتی برای یکی از متحدانش بود؛ بدون آن که مفاد یا اصولی از قوانین و حقوق بین‌الملل را نادیده گرفته یا نقض کند.
جمهوری اسلامی 5 نفتکش شناسنامه‌دار، حامل پرچم و دارای محموله‌ای مشخص را راهی دریاهای آزاد کرده است؛ بدون آن که با این تصمیمش منافع و امنیت بازیگری را به خطر بیاندازد. در چنین صورتی توقیف نفتکش‌های ایرانی صرفا به واسطه آن که ایالات متحده، کشورمان را هدف تحریم‌های یکجانبه‌اش قرار داده است، نقض عرف و اصول و قوانین و هنجارهای بین‌المللی است و می‌تواند به سایر کشورها نیز این اجازه را بدهد تا از رویه مشابهی در ارتباط با خود آمریکا پیروی کنند. در شرایط کنونی با توجه به این که هنوز تا ورود سه نفتکش ایرانی دیگر (یک نفتکش در آستانه ورود به آب‌های ونزوئلا است) به آب‌های ونزوئلا زمان باقی مانده است و علاوه بر این مسئله بازگشت نفتکش‌های ایرانی به خاک کشورمان مطرح است، نمی‌توان صراحتا درباره واکنش دولت آمریکا اظهارنظر قاطعی ارائه کرد. گروهی بر این باورند که ترامپ از شرایط کنونی به سان فرصتی برای ایجاد تنش منطقه‌ای استفاده کرده تا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر که به شکل منفی تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفته است بتواند افکار عمومی آمریکا را از مسئله اصلی منحرف کند. با این حال این حقیقت را هم نمی‌توان نادیده گرفت که در ساختار دستگاه سیاسی و دیپلماسی رئیس‌جمهوری آمریکا عقلایی نیز حضور دارند که به رئیس‌جمهوری آمریکا متذکر خواهند شد که هرگونه ماجراجویی در مسیر رفت و برگشت نفتکش‌ها می‌تواند زمینه‌ساز جنگ منطقه‌ای شده و علاوه بر آن که هزینه‌های سنگینی را بر ایالات متحده تحمیل خواهد کرد بازی‌ای است که برنده‌ای نخواهد داشت. به همین دلیل برخی واکنش ماجراجویانه ترامپ در این باره را دور از ذهن می‌دانند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در ارتباط با این مسئله سکوت اختیار کرده است. به نظر می‌رسد تهدیدهای ابتدایی واشنگتن مبنی بر توقیف نفتکش‌های ایرانی بلوفی بیش نبوده و رئیس‌جمهوری آمریکا به درستی متوجه شده است که هرگونه ماجراجویی برای او قماری است که نتیجه‌اش باخت است. طبیعتا ایران دست به اقدامی خردمندانه زده و براساس قوانین و هنجارهای تعریف‌شده در حقوق بین‌الملل محموله‌ای را در اختیار یکی از دوستان و متحدانش قرار داده است؛ بدون آن که در این میان منافع و یا امنیت بازیگری را تهدید کند. از همین رو مسئله قابل تامل چرایی سکوت دیگر بازیگران برابر تهدیدهای آمریکا است زیرا این تهدیدها می‌تواند زمینه‌ساز نقض قوانین و عرف بین‌المللی شود؛ ساختاری که جهان سال‌ها در ارتباط با آن تصمیم‌سازی کرده و بسیاری از اصول مندرج در آن مورد آزمون و خطا قرار گرفته‌اند. همچنین این تهدیدها آزادی دریانوردی در آب‌های آزاد را نیز به چالش کشیده و می‌تواند در آینده به رویه‌ای معمول تبدیل شود و منافع بسیاری از بازیگرانی که سکوت اختیار کرده‌اند را هدف قرار دهد.