پیام سپاهان- از گذشته پر شکوه این دیار از جمله کاشان و آران و بیدگل در تولید فرش
دستباف می‌گفت و می‌بافت، گاهی به نقشه قالی می‌اندیشید تا نقش زندگی زند و
اندکی به سووالات من خبرنگار تأمل می‌کرد و می‌گفت: اگر به داد هنر فرش
دستباف نرسند در آینده نزدیک دیگر از این هنردستی خبری نخواهد بود.
شهرستان‌های شمال استان اصفهان منجمله کاشان و آران و بیدگل از
گذشته‌های بسیار دور تاکنون مهمترین خاستگاه تولید فرش دستباف اصیل ایرانی
بوده است و مردمان این دیار با بر پا کردن دارهای قالی، با تلفیق عشق و
هنر، نقش‌های زیبایی در گره‌های قالی بافته و هنر خود را جهانی کرده‌اند.
گپ مان هم مثل رنگ‌های قالی متنوع شده بود، از هر دری که صحبت می‌کردیم،
"مشکلات، حمایت، گرانی مواد اولیه، فروش، صادرات " پرکاربردترین واژه‌ها
بوده است.
این هنرمند فرش دستباف خودش را ریحانه رضوی از اهالی آران و بیدگل معرفی
کرد و گفت: بیش از سه دهه قالی می بافم هنوز مشکلاتمان از جمله نبود
حمایت‌ها در زمینه‌های مختلف حل نشده است.
وی از مسؤولان خواست تا با برنامه ریزی اصولی و با تأمین نیازهای اساسی
بافندگان فرش دستباف تلاش کنند و بر دغدغه‌های آنان بکاهند و این هنر دستی
بماند.
فرش دستباف به عنوان یکی از مهمترین کالای صنایع دستی کشور، روزگاری نقش
مهمی در افزایش تولید ناخالص داخلی، ارزآوری، رشد صادرات غیرنفتی و کاهش
وابستگی اقتصاد به نفت را داشت، اما در سالیان اخیر گره کوری بر مشکلات این
صنعت زده شده و سایه سنگین رکود، آن را در آستانه پیوستن به تاریخ کشانده
است.
مهمتر اینکه برای بافت فرش دستباف، تنها دستگاه ساده ای به نام دار و
ابزارهای ساده ای از جمله چاقو، شانه و قلاب لازم است که می‌توان آن را از
ویژگی‌های این هنر به حساب آورد.
بی تردید خلق چنین اثرهای با ارزشی با
استفاده از ابزار ساده، مواد و رنگ طبیعی نوعی شاهکار هنری به حساب می‌آید
که نمایش این فرش‌ها در موزه‌های معتبر جهان این موضوع را ثابت می‌کند.
فعالان محیط زیست فرش دستباف را به نوعی همیار محیط زیست می‌نامند؛ علت
اصلی آن هم استفاده از الیاف طبیعی در بافت آن است که هیچ ضرری به محیط
زیست نمی‌رساند چنانچه حتی برای استحصال پشم از گوسفند هم نیاز به ذبح آن
نیست.
اما آنچه در این بین در شمال استان اصفهان نگران کننده است اینست
که در این مناطق، که روزگاری خاستگاه تولید فرش دستباف ایرانی بود، در
شرایط کنونی تولید فرش دستباف با کاهشی حدود 80 درصدی مواجه بوده که این
کاهش بسیار نگران کننده است.
تولید فرش دستباف را می‌توان نمود عینی
تحقق اقتصاد مقاومتی برشمرد؛ چنانچه از مواد اولیه گرفته تا همه طراحی، رنگ
و در نهایت تولید آن بومی است و در همه جغرافیای ایران انجام می‌گیرد و
می‌توان با تکیه بر آن به رونق اقتصادی در دورترین روستاهای ایران کمک کرد.
به گفته فعالان حوزه فرش، رکود فرش دستباف فرش دستباف بنا به دلایلی از
جمله کاهش صادرات به علت تحریم‌ها، نوسانات نرخ ارز، افزایش دستمزد، بیمه،
قیمت مواد اولیه، هزینه حمل و نقل، وجود رقیبانی مانند هند، چین، پاکستان و
افغانستان که با تولید فرش دستباف با قیمت‌های پایین، بازار جهانی را
تصاحب کردند است.
همچنین تغییر سبک زندگی، ورود فرش‌های ماشینی، تغییر
ذائقه و سبک زندگی در سایر کشورها و استفاده از پارکت و سرامیک به جای فرش
نیز پیامدهای مستقیم و غیرمستقیمی بر رکود فرش دستباف گذاشته است.
در
شرایط کنونی افت شدید قیمت‌ها و درآمدها در بازار فرش دستباف به شکلی شده
که به طور مثال زمانی یک بافنده فرش دستباف با فروش یک یا دو فرش خود، یک
زمین، مسکن یا جهیزیه کامل می خرید ولی با کاهش درآمدها و رکود درشرایط
حاضر، بافنده فرش دستباف با فروش یک فرش حتی یک یخچال می‌تواند خریداری کند
که می‌توان تفاوت فاحش را دید.
صاحب حجره فرش دستباف در بازار کاشان
در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: وضعیت خرید و فروش فرش دستباف بسیار
نگران کننده است به طوری که از ابتدای امسال تاکنون نزدیک به صفر رسیده
است.
حسین قندانی افزود: از سال 95 تاکنون بازار فرش دستباف رو به
کسادی رفت که می‌توان علت اصلی آن را کاهش شدید صادرات به کشورهای دیگر
برشمرد که اثر خود را روی بازار گذاشت.
وی بیان کرد: از علت‌های دیگر
کسادی بازار فرش را می‌توان به گرانی چند باره مواد اولیه برشمرد چنانچه
قیمت رنگ قالی از کیلویی 200 هزار ریال در سال 95 به 900 هزار ریال در سال
98 رسیده است و این عاملی است که موجب گرانی فرش دستباف شده است.
وی
تصریح کرد: قیمت جفت فرش 6 متری دستباف در سال 95 از 60 میلیون ریال به 150
میلیون رسیده است که این عامل موجب کاهش شدید خرید در بازار داخل و حتی
خارج شده است.
قندانی ادامه داد: در کنار این افزایش قیمت‌ها، شاهد
افزایش دستمزدها هزینه‌های اجاره و آب و برق کارگاه‌ها بودیم که عاملی در
گران شدن و کاهش بافندگان فرش دستباف شد.
وی کاهش بافندگان خانگی را هم
عامل دیگر کساد بازار فرش برشمرد و گفت: خانه‌ها کوچک‌تر شده و دیگر جایی
برای برپا کردن دار قالی مانند گذشته نیست که در چنین شرایطی شاهد راه
اندازی کارگاه‌های فرش بودیم که دست دلالان را به بازار فرش باز کرد.
قندانی خاطرنشان کرد: ارائه تسهیلات از طرف دولت به بافندگان فرش دستباف،
توزیع مواد اولیه با نرخ دولتی به بافندگان، تلاش جهت افزایش صادرات
می‌تواند بازار فرش دستباف را رونق بخشیده و به اقتصاد شهرها و روستاها در
سایه تولید این نوع صنایع دستی ارزشمند باز کند.
بافنده خانگی فرش
دستباف هم اظهار داشت: هزینه‌های تولید فرش دستباف در
سالیان اخیر به شدت بالا رفته و دیگر انگیزه‌ای برای برپا کردن دارهای
قالی و تولید فرش دستباف نمانده است.
کبری موسوی افزود: قیمت مواد
اولیه افزون بر چهار برابر شده است و این در حالی است که باید نقد هم
خریداری شود و در اذای آن فرش هم بعد از حدود 10 ماه تولید شده که آن‌هم با
چک و به زور به فروش می‌رسد.
وی ادامه داد: تازه در سال جاری فرش‌های دستباف هیچ مشتری هم ندارد و
این‌همه هزینه و زحمت بافت فرش هم به شکلی بیهوده بوده است و موجب ناامیدی
بافندگان شده است.
موسوی تصریح کرد: در گذشته حدود 20 درصد قیمت فرش
دستباف صرف خرید مواد اولیه، دستمزد و سایر هزینه‌های جاری می‌شد ولی در
سالیان اخیر این هزینه به بیش از 60 درصد رسیده است که با یک حساب سرانگشتی
می‌توان ثابت کرد که اصلاً بافت فرش دستباف صرفه اقتصادی ندارد.
وی
بیان کرد: بافت فرش دستباف برای زنان و دختران این شهرستان در گذشته باعث
ایجاد اشتغال و درآمد پایداری می‌شد که اقتصاد خانواده را متحول می‌کرد ولی
در سالیان اخیر اینگونه نیست و ورق برگشته است.
مدیر کارگاه قالی بافی اظهار داشت: بازار فرش دستباف رو به تعطیلی پیش
می‌رود چنانچه دولتمردان فکری نکنند دیگر در آینده‌ای نه چندان دور باید به
تاریخ پیوستن این هنر و صنایع دستی ارزشمند را شاهد باشیم.
علی صادقی افزود: اسم فرش دستباف با کاشان و آران و بیدگل عجین
شده است و در دنیا فرش این مناطق آوازه‌ای برای خود کسب کرده است که در این
راستا باید هر چه سریع‌تر فکری به حال این روزهای ناخوش این صنایع دستی
ارزشمند شود.
وی بیان کرد: در کارگاه خود در سال 85 حدود 15 دار قالی
با 40 بافنده داشت ولی در سالیان اخیر ظرفیت کارگاه به 7 دار قالی با 20
بافنده کاهش یافته است که این آمار شاهد کسادی بازار فرش دستباف است.
وی گرانی مواد اولیه، افزایش دستمزدها، هزینه‌های اجاره، آب و برق را از
علت‌های اصلی کاهش ظرفیت کارگاه تولیدی خود برشمرد و گفت: این در حالی است
که باید هزینه مواد اولیه و دستمزدها را نقدی پرداخت کرد و بعد باید ماه‌ها
به دنبال بازار فروش فرش بود که در نهایت فرش تولیدی را با چک فروخت.
وی تصریح کرد: ضروری است در مجلس شورای اسلامی قانون‌های حمایتی برای فرش
دستباف وضع شود چرا که این هنر از گذشته تا کنون با اسم کشور ما عجین شده
است و جهانیان فرش دستباف را با نام ایران می‌شناسند.
وی بیان کرد:
بافت قالی دستباف را می‌توان نمود واقعی تحقق اقتصاد مقاومتی برشمرد که
رهبر فرزانه انقلاب بارها به آن تاکید داشتند که منجر به تقویت اقتصاد
مقاومتی و توسعه پایدار کشور برشمردند.
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت
آران و بیدگل با اشاره به روند کاهشی بافندگان فرش
دستباف در این شهرستان اظهار داشت: مشکلاتی از جمله گرانی مواد اولیه و عدم
بازار فروش فرش، نوعی بی رغبتی در بافندگان فرش ایجاد کرده است.
مجید
محلوجی افزود: مشکل از آنجا شروع شد که با افزایش نرخ
ارز، تجار کشور صادرات پشم و سایر مواد اولیه فرش دستباف را شروع کردند که
این عامل باعث افزایش یکباه نرخ مواد اولیه فرش دستباف شد.
وی بیان
کرد: نامه نگاری‌هایی را با دولت شروع کردیم، به طوری که تا حدودی جلوی
صادرات پشم گرفته شده است و روند افزایشی قیمت مواد اولیه گرفته شده است.
وی تصریح کرد: جهت شناسنامه شدن فرش دستباف هم در دولت اقداماتی صورت
گرفته است چنانچه قرار است فرش دستباف به عنوان برند ملی در نظر گرفته شود.
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت آران و بیدگل اضافه کرد: تسهیلات کم بهره
50 تا 100 میلیون ریالی با هم از جانب دولت برای بافندگان فرش دستباف در
نظر گرفته شده است که سال گذشته حدود یک میلیارد و 400 میلیون ریال هم به
بافندگان فرش دستباف پرداخت شده است.
وی خاطرنشان کرد: فرش دستباف در
حوزه صنایع دستی کشور قرار نگرفته است که باید اقداماتی در این زمینه از
جانب دولت و مجلس شورای اسلامی صورت بگیرد تا قدر و ارزش این هنر ارزشمند
ایرانیان بیش از پیش نمایان شود.
راهکارهایی برای خروج از این رکود از
جمله ایجاد رشته‌های دانشگاهی و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی فرش و ترغیب نسل
جوان برای تحصیل در این رشته، رایزنی با کشورها جهت افزایش صادرات، اتخاذ
سیاست‌های تشویقی مانند تقویت بیمه قالی بافی را می‌توان برشمرد.
همچنین توجه به جنبه هنری فرش، تمرکز سیاست‌های دولت در زمینه فرش دستباف،
قرار گرفتن فرش دستباف در زمره صنایع دستی و شناسنامه دار کردن آن، ارائه
تسهیلات و آموزش و حمایت از رشته‌های دانشگاهی فرش باید در اولویت
اقدام‌های دولت قرار گیرد و با ارائه سیاست‌های تشویقی شاهد رونق تولید
باشیم.
بیش از 70 هزار هنرمند صنایع دستی در این استان فعالیت می کنند که در
چهار سال گذشته 40 هزار نفر شناسائی و شناسنامه دار شدند. یک سوم صنایع
دستی جهان در استان اصفهان وجود دارد، اصفهان به عنوان دومین شهر جهانی
صنایع دستی در طول تاریخ نقش مهمی در رشد و توسعه فرهنگ و تمدن این سرزمین
کهن ایفا کرده است.
از 602 رشته صنایع دستی شناسایی شده در دنیا 299 مورد
مربوط به ایران و از این تعداد 196 رشته مربوط به استان تاریخی و هنرپرور
اصفهان است که تاکنون 400 هزار نفر شاغل در این بخش ساماندهی شدند با
احتساب خانواده‌های این افراد معیشت حدود چهار میلیون نفر به صنایع دستی
گره خورده است.
استان اصفهان به لحاظ حجم، 60 در صد تولید صنایع
دستی کشور را به خود اختصاص داده که از جمله این رشته‌ها زری دوزی و قلم
کاری، ترمه و نقره کاری، تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن، قطعات نگارگری و
نقاشی است و در خاتم کاری، میناکاری، منبت، قلم زنی روی انواع فلزات شهرت
جهانی دارد.
ایران با داشتن 10 شهر و 2 روستای فعال در تولید صنایع دستی، رتبه نخست دنیا را دارد.