بزرگنمايي:

پیام سپاهان - استان سمنان با برخورداری از 16 درصد از مناطق حفاظت شده کشور و میزبانی 30 درصد از تنوع گیاهی و جانوری مامنی برای زادآوری و تکثیر نسل‌ گونه‌های ارزشمند مانند یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی و رهایی آن ها از خطر انقراض به شمار می‌رود.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست به نقل از ایرنا، پارک‌، اثر ملی و طبیعی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده مناطق چهارگانه تحت مدیریت حفاظت محیط زیست به شمار می‌رود و استان سمنان به جز اثر ملی و طبیعی از تنوع زیستی دیگر مناطق چهارگانه برخوردار است.
مناطق حفاظت شده در استان سمنان 2.3 میلیون هکتار و در مجموع بین 15 تا 20 هزار هکتار عرصه های طبیعی تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان است.
2.3 میلیون هکتار مناطق حفاظت شده، 2 پارک ملی کویر گرمسار و پارک توران یا خارتوران شاهرود 2 ذخیره گاه حفاظت شده حیات وحش مهم دنیا در استان سمنان است و هم چنین استان سمنان منطقه های حفاظت شده در محدوده جنگل ابر و پرور و پنج منطقه شکار ممنوع دارد.
در استان سمنان سه پارک شامل پارک ملی کویر واقع در گرمسار، پارک ملی توران واقع در شاهرود و پارک ملی صیدوا در مهدیشهر، 2 پناهگاه حیات وحش در خوش ییلاق و توران و 2 منطقه حفاظت شده در پرور شهرستان مهدیشهر و توران در شاهرود، پنج منطقه شکارممنوع و 2 پناهگاه حیات در خوش‌ییلاق و توران شاهرود وجود دارد.
چاه شیرین در جنوب سمنان، منطقه شکار ممنوع خُنار مشترک بین گرمسار و سرخه، منطقه شکار ممنوع طالو و شیربند در شمال شرق دامغان، منطقه سفیدکوه و آرسک در شمال غرب دامغان و منطقه شکار ممنوع تپال در شمال غرب شاهرود جزو پنج منطقه شکار ممنوع در استان سمنان به شمار می‌روند.
مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست استان سمنان در واقع نمایشگاه طبیعی و ذخیره‌گاه گونه‌های کمیاب بیابانی و کویری حیات وحش مانند یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، زاغ بور و گورخر ایرانی، جبیر، قوچ و میش وحشی، گربه شنی، جبیر و گونه‌های گیاهی متنوع است
در بین گونه‌های حیات وحش یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی از جمله گونه‌های ارزشمند و در خطر انقراض هستند و استان سمنان جزو بهترین زیستگاه‌های این 2 گونه نادر در جهان شناخته می‌شوند.
به گفته کارشناسان برخی نقاط طبیعت منحصر به فرد هستند و در هیچ جای کره زمین مانند آن را نمی توان یافت. این مناطق به ترتیب اولویت حفاظتی با نام‌های پارک ملی، آثار طبیعی ملی ، پناهگاه حیات وحش، مناطق حفاظت شده معرفی می شوند اما مفهوم جدید ذخیره گاه زیست کره از سال 1960 میلادی رونق گرفت. این مناطق حفاظت شده از طرف یونسکو تحت پوشش دفتر شورای هماهنگی بین‌المللی برنامه انسان و کره مسکون (MAB) قرار دارند و از آغاز اجرای آن تاکنون 553 ذخیره گاه زیستکره در 107 کشور جهان به ثبت رسیده‌است که پارک ملی و ذخیره گاه زیست کره توران با مساحتی بالغ بر یک میلیون و 441 هزار هکتار در جنوب شرقی شهرستان شاهرود در این دسته بندی قرار گرفته است.
پارک ملی و ذخیره گاه زیست کره توران از سال 1355 به نام منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش توران تحت حفاظت قرار دارد و در سال 1381 قسمتی از این منطقه به پارک ملی ارتقاء یافت . همچنین برابر تصویب و تایید دبیرخانه برنامه انسان و کره مسکون سازمان ملل متحد، در سال 1976 میلادی در شمار یکی از 12 منطقه ذخیره گاه بیوسفر ایران قرار گرفته است.
این منطقه یکی از ذخایر بزرگ زیستی است که از نظر انجام تحقیقات و بررسیهای علمی و اقتصادی در زمینه گونه های جانوری و گیاهی بخصوص گونه های نادر و در حال انقراض از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اکنون این منطقه میزبان آخرین بازمانده‌های گورخر ایرانی و یوزپلنگ آسیایی بوده و زیستگاه پرنده زاغ بور بعنوان تنها پرنده آندمیک(بومی) ایران است.
براساس گفته‌های کارشناسان محیط زیست پارک ملی کویر نیز یکی از بزرگترین پارک های ملی در کشور در جنوب غربی شهرستان گرمسار استان سمنان از مهم ترین زیستگاه های کویری و بیابانی در ایران است که بیش از نیم قرن از آغاز حفاظت آن می گذردو از سال 1343 بعنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت قرار گرفت.
پارک ملی کویر در سال 1357 تمامی آن به پارک ملی ارتقاء یافت و در سال 1361 منطقه به دو قسمت تفکیک شد، بخش جنوبی و جنوب شرقی با مساحت442 هزار هکتار به عنوان پارک ملی باقیمانده و بقیه آن مجددا به منطقه حفاظت شده تقلیل سطح یافت .
مجموعه پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر در سال 1354 به دبیر خانه یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره معرفی و در مجامع بین المللی نیز ثبت شد و در زمان حاضر دارای طرح جامع و تفضیلی مدیریت می باشد.
در معنای کلی ذخیره‌گاه زیست‌کره مناطق حفاظت‌شده طبیعی-زیستی بین‌المللی هستند که علاوه بر حفاظت، دستاوردهایی نظیر ارائه سایت‌های مطالعاتی کم‌نظیر به دانشمندان و تجربه مهارت انسان در پشتیبانی از توسعه پایدار را نمایان می‌سازند. اعلام ذخیره‌گاه‌های زیست کره برای جلوگیری از تغییرات برگشت‌ناپذیر و بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی، در عین نیاز به بهره‌برداری از طبیعت (باتوجه به رشد روزافزون جمعیت) شکل گرفته‌است و به یکی از تقسیم بندی‌های مهم حفاظتی جهان بدل شده‌است.
یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌ المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، به معنای اینکه گونه ای در خطر انقراض است، حدود ٢ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند اما اکنون منحصر به نواحی بیابانی ایران شده ‌اند.
در واقع ایران از دهه 1970 به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ‌ آسیایی شناخته شده است از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز می گویند. 
گورخر آسیایی تنها بازمانده علف خوران تک سُم و از گونه های شاخص حیات وحش استان سمنان است.
گورخر ایرانی زیرگونه ‌ای از گورخر آسیایی است که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد ، گورخر آسیایی در گذشته جمعیت فراوانی در خاورمیانه، آسیای میانه و چین داشت اما اکنون نسل آن در اغلب مناطق منقرض شده و از زیرگونه ایرانی تنها دو جمعیت کوچک در منطقه خارتوران شاهرود و بهرام گور شهرستان نی ریز استان فارس باقی مانده ‌است.
استان سمنان دوستدار محیط زیست
یکی از دوستداران محیط زیست در استان سمنان در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: سمنان استانی منحصر به فرد از لحاظ تنوع جغرافیایی، اقلیمی و آب و هوایی است که همین شرایط کافی است تا استان سمنان را به عنوان استان دوستدار حیات وحش نه تنها به ایران بلکه به جهان معرفی کرد.
فاطمه سعید محمدی ادامه داد: استان سمنان جنگل، کویر و کوهستان را در خود جای داده است و چنین شرایط فوق العاده جغرافیایی کمتر در کشور و جهان به چشم می‌خورد و همین شرایط فوق العاده و منحصر به فرد است که موجب شده تا استان سمنان در زمان حاضر میزبان تعداد اندک باقیمانده از گونه‌های ارزشمند مانند یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی در جهان باشد.
وی بیان کرد: انتقال یوزپلنگ‌های دوست داشتنی کوشکی، دلبر و ایران به زادگاهشان در پارک ملی توران در استان سمنان شرایط اولیه برای زادآوری این گونه ارزشمند در خطر انقراض را مهیا کرد.
این دوستدار محیط زیست اظهار داشت: انتقال موفق گورخر آسیایی به پارک ملی کویر گرمسار و زادآوری این گونه ارزشمند پس از انتقال مهر تایید و سندی دیگر بر منحصر به فرد بودن استان سمنان برای زادآوری گونه‌های ارزشمند است.
بر اساس شنیده ها، یوزپلنگ "ایران" سال 1397 به صورت غیررسمی از منطقه توران استان سمنان خارج شده بود. ایران پوزپلنگ ماده سه ساله است که اواسط فروردین امسال از پارک پردیسان تهران به پایگاه پشتیبان 700 هکتاری در پارک ملی توران منتقل شده است.
کوشکی و دلبر نیز دو یوزپلنگ نر و ماده ای هستند که به ترتیب 10 آذر ١٣٩٣ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و 11 آذر ١٣٩٣ از ذخیره گاه زیست کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شدند.
هم چنین پس از انتقال پنج راس گورخر ایرانی از منطقه توران شاهرود و چهار راس گورخر از سایت تکثیر گوراب استان یزد به پارک ملی کویر استان سمنان در گرمسار در پاییز سال 97 با هدف معرفی مجدد این گونه به منطقه، با انجام سه زایمان موفق، اکنون جمعیت این گونه ارزشمند در پارک ملی کویر به 12 راس رسید.
افزایش شمار یوزپلنگ‌ها در استان سمنان
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان گفت: 21 قلاده یوزپلنگ در زیستگاه پارک ملی توران و منطقه شکارممنوع چاه شیرین استان سمنان در سال جاری شناسایی شد.
امیر عبدوس گفت و گو با ایرنا، ابراز داشت: از ابتدای امسال تا کنون 19 قلاده یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران شناسایی شد و با احتساب 2 قلاده شناسایی شده در منطقه شکار ممنوع چاه شیرین، تعداد یوزپلنگ‌های شناسایی شده در استان سمنان به 21 قلاده رسید.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان ادامه داد: در محدوده پارک ملی توران شهرستان شاهرود دوربین گذاری توسعه یافت تا احتمال شناسایی یوزپلنگ‌ها افزایش یابد.
وی بیان کرد: طرح‌های بزرگ برای ارتقای کیفیت زیستگاه، افزایش جمعیت و حفظ گونه ارزشمند یوزپلنگ آسیایی برنامه‌ریزی شده که برخی از طرح‌ها اجرایی و برخی در دست تکمیل است.
وی تصریح کرد: خروج دام از پارک ملی توران و محدوده امن توران از جمله اقدام‌های انجام شده برای تامین حریم امن برای زادآوری یوزپلنگ آسیایی در این منطقه است.
عبدوس خاطرنشان کرد: وسعت منطقه توران 1.5 میلیون هکتار است که از این وسعت تنها 100 هزار هکتار پارک ملی است اما زیستگاه یوزپلنگ بیش از وسعت این پارک است.
وی یادآور شد: 100 درصد محدوده پارک ملی توران و بخش‌هایی از محدوده امن که بهترین زیستگاه یوز آسیایی است از آغل و دام به منظور حفاظت از جان یوزپلنگ آزادسازی شد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان اظهار داشت: حصار کشی و کاهش سرعت در جاده تهران مشهد در محدوده میاندشت عباس آباد در شهریور سال گذشته براساس گرفتن مصوبه از شورای راهبری تصادفات جاده ای استان سمنان از دیگر اقدامات انجام شده برای کمک به ارتقای کیفیت زیستگاه پارک ملی توران است.
وی افزود: پارک ملی توران در استان سمنان مناسب‌ترین زیستگاه زادآور یوزپلنگ محسوب می‌شود پارک ملی توران در استان سمنان مناسب‌ترین زیستگاه زادآوری یوزپلنگ محسوب می‌شود و انتقال ایران، کوشکی و دلبر به زادگاهشان در تکثیر این گونه ارزشمند موثر است.
وی بیان کرد: انتقال یوزپلنگ آسیایی ایران، کوشکی و دلبر به زادگاهشان در پارک ملی توران و نگهداری و مراقبت در شرایط اسارت می‌تواند زمینه‌ساز تکثیر نسل باشد .
عبدوس ادامه داد: زمانی که گونه‌ای در خطر انقراض قرار دارد جمع‌آوری و مراقبت در شرایط اسارت می‌تواند در تکثیر نسل موثر باشد، چرا که در طبیعت ممکن است به هر دلیل تلف شود ولی در اسارت به خوبی از گونه مراقبت می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان ابراز داشت: گونه‌ای جانوری که تعداد آن کمتر از 50 قلاده در طبیعت باشد گونه انقراض‌یافته تلقی می‌شود و اکنون تعداد یوزپلنگ آسیایی در کشور کمتر از 50 قلاده است و تمام تلاش ها برای شکستن کد انقراض یوز و رسیدن به عدد ٥٠ فرد پیگیری می شود.