بزرگنمايي:

پیام سپاهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
وفات شیخ صباح الاحمد جابر الصباح، امیر 91 ساله کویت که از 28 تیر ماه در بیمارستانی در آمریکا به دلیل کهولت سن بستری بود، را باید نقطه عطفی در روند تحولات پرشتاب منطقه خلیج‌فارس به حساب آورد.
مرگ شیخ صباح را که به فاصله کمی پس از مرگ سلطان قابوس بن سعید سلطان عمان صورت می‌گیرد، می‌توان پایانی بر نسل سیاستمداران خردمند و مصلحت‌بینی دانست که بر میانجی‌گری، همگرایی عربی، حقوق فلسطین و همکاری با قدرت‌های منطقه‌ای همچون جمهوری اسلامی ایران تاکید ویژه‌ای داشتند. شیخ صباح که یکی از ثروتمندترین سران کشورهای جهان بود، از سال 2006 و پس از مرگ برادرش شیخ جابر الاحمد الصباح به امیری کویت رسید و در طول این 14 سال و 8 ماه توانسته بود ضمن حفظ ثبات اقتصادی کویت، این کشور را از تحولات پرشتاب و آشوبناک منطقه دور نگه دارد و همزمان به ایجاد سیاست موازنه همراستا با تلاش‌های سلطان قابون بن سعید، سلطان عمان در منطقه خلیج‌فارس و در ارتباط با ایران اهتمام ویژه‌ای بگمارد. سفر تاریخی او به ایران در تاریخ 11 خرداد 1393 و یک سال و یک ماه قبل از امضای برجام به‌عنوان یک اتفاق مهم در روابط دو کشور خوانده شد؛ چراکه اولین سفر دوجانبه یک مقام کویتی به تهران پس از پیروزی انقلاب بود. شیخ صباح همچنین نقش مهمی در میانجی‌گری میان ایران و عربستان پس از قطع روابط ریاض با تهران در دی ماه 94 داشت که البته با بی‌میلی عربستان، تلاش‌های او برای حل اختلاف به نتیجه‌ای نرسید.
شیخ صباح یکی از معماران کویت مدرن بود که از سال 1955 در وظایف مختلفی مشغول به کار بود. او نزدیک به 40 سال وزیر خارجه کویت در زمان امرای سابق بود که نقش مهمی در شکل‌گیری شورای همکاری خلیج فارس در سال 1981 داشت. همچنین از سال 2003 تا 2006 نیز نخست‌وزیر کویت بود. او فرزند شیخ احمد جابر الصباح دهمین حکمران کشور کویت بود که 29 مارس 1921 در کویت به قدرت رسید و تا زمان مرگ در 29 ژانویه 1950 در این سمت قرار داشت. با مرگ شیخ صباح مساله جانشینی و انتقال قدرت به امیر بعدی در عرصه داخلی کویت حائز اهمیت است. همچنین اهمیت این انتخاب ناظر به تحولات منطقه و برای ایران نیز موضوع بسیار مهمی است. اینکه امیر جدید چه رویکردی را در قبال تهران در پیش خواهد گرفت، برای تصمیم‌گیرندگان ایرانی حائز اهمیت است.
مساله انتقال قدرت در کویت در سال 2006 هنگامی که شیخ صباح الاحمد الصباح قدرت را به دست گرفت و جانشین برادرش جابر الاحمد الصباح شد، فراتر از عرف سنتی تبادل قدرت بین جناح «الجوابر» و «السوالم» بود و با کاهش نفوذ السوالم که فرزندان شیخ «سالم بن مبارک الصباح» هستند، قدرت در نسل «شیخ جابر بن مبارک الصباح» که از 1915 تا 1917 حاکم کویت بود، متمرکز شد.
با وفات شیخ صباح الاحمد امیر درگذشته کویت، قدرت به برادر ناتنی او یعنی شیخ نواف الاحمد ولیعهد 84 ساله خواهد رسید که از سال 2006 در این سمت قرار دارد. می‌توان احتمال زیادی داد که روند انتخاب جانشین امیر کشور به‌اندازه اوضاع در سال 2006 که شیخ صباح قدرت را در دست گرفت، بحث برانگیز نخواهد بود؛ اما این احتمال نیز وجود دارد که فرآیند نهایی انتخاب جانشین او به دلیل طی کردن پروسه مشورت با خاندان آل سالم کمی طولانی شود. امیر جدید کویت که تاکنون چندین عمل جراحی در داخل و خارج از کشور روی او انجام شده است، پیش‌تر در سمت‌های دیگری همچون وزارت کشور، دفاع و امور اجتماعی و معاونت نخست‌وزیری وظایفی را بر عهده داشته است. او پس از سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، پیرترین رئیس حکومت در جهان است.
به‌نظر می‌رسد که اگر موضوع رقابت در جانشینی مطرح باشد، بتوان برای شیخ ناصر بن صباح فرزند ارشد امیر درگذشته کویت که نقش مهمی در طراحی و پیشبرد سند چشم‌انداز 2035 کویت دارد و به دنبال تحقق اقتصاد بدون نفت است، هم شانس قائل بود. به هر حال موضوع اقتصاد بدون نفت و کرونا به‌عنوان دو متغیر بسیار مهم در عرصه داخلی کویت نقش ایفا خواهد کرد و امیر جدید که در دهه نهم عمر خود به سر می‌برد، روزهای سختی را در پیش خواهد داشت و مساله جانشینی همچنان در یک دهه آینده به‌عنوان یک موضوع چالش برانگیز در حیات سیاسی این کشور ایفای نقش خواهد کرد.
همچنین در عرصه منطقه‌ای و با وجود چالش‌هایی چون بحران شورای همکاری و اختلافات قطر، عربستان، امارات و بحرین، چالش نقش‌آفرینی و حفظ بی‌طرفی، همچنان به‌عنوان مساله‌ای حساس و ظریف در سیاست خارجی کویت باقی خواهد ماند. دومینوی عادی‌سازی دولت‌های عربی با اسرائیل نیز دیگر مساله مهمی است که کویت در چند سال آینده با آن روبه‌رو است و برای کشوری که بارها بر حقوق فلسطینیان تاکید کرده، چگونگی مواجهه با تل‌آویو به عنصری تعیین‌کننده در نوع جهت‌گیری سیاست خارجی کویت تبدیل خواهد شد. از این رو و با وجود چالش‌های مهمی که امیر جدید کویت با آن روبه‌رو است، جهت‌گیری سیاست خارجی کویت همچنان میانه‌روی، میانجی‌گری و حفظ بی‌طرفی مثبت و فعال خواهد بود. اگرچه چشم‌انداز مبهم منطقه‌ای از منظر تداوم بحران و تغییر الگوهای دوستی و دشمنی در خاورمیانه باعث خواهد شد تا توفان‌های تنش، کشتی میانه‌روی کویت را مورد تلاطم‌های شدید قرار دهد.