بزرگنمايي:

پیام سپاهان - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
بازار ارز، انگار قصد آرام شدن ندارد؛ هر روز در این بازار از قیمت‌های جدیدی رونمایی می‌شود که تا پیش از این در مخیله بدبین‌ترین افراد هم نمی‌گنجید. وضعیت بازار ارز به‌گونه‌ای پیش می‌رود که انگار کسی از مسوولان از صدر دولت گرفته تا نهادهای پایین‌تر قصد سامان دادن به آن را ندارد. نکته جالب آنکه در زمان انتخابات دولت دوازدهم، یکی از بنرهای تبلیغاتی حسن روحانی واهمه از رسیدن نرخ دلار به 10‌هزار تومان در صورت رأی آوردن رقیب بود، حال آنکه در این روزها نرخ دلار کمتر از 28‌هزار تومان نمی‌شود و در حال رسیدن به مرز 30‌هزار تومان است.
طبق آخرین نرخ‌هایی که از بازار ارز آمده، قیمت دلار تا شب گذشته 28‌هزار و 950‌تومان و قیمت یورو 33‌هزار و 750‌تومان بوده است! نرخ‌هایی که روزی در حد توهم عمیق هم نمی‌شد به آن فکر کرد.
بر این اساس، عدم ساماندهی بازار و بی‌توجهی دولت به آشفتگی و افسارگسیختگی آن، دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد اما در کنار همه دلایلی که تاکنون از سوی اقتصاددانان و کارشناسان مطرح شده، این گمان در حال تقویت شدن است که دولت چشم به دنیای غرب و تغییرات احتمالی آن دوخته تا پس از آن فکری به حال بازار داخل کند.
در واقع همانطور که طی سنوات گذشته و در مصادیقی همچون برجام چشم دولت بر تصمیمات و حرکات دولت‌های غربی بود، به نظر می‌رسد دولت تدبیر و امید این بار هم تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا گذاشته و منتظر مانده تا نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شود.
بی‌در و پیکر ماندن بازار ارز و نرخ‌هایی که دیگر کلمه نوسان را هم به تمسخر گرفته است، علاوه بر افسارگسیخته‌کردن قیمت کالاهای مختلف از مواد خوراکی گرفته تا صنعتی و کشاورزی، اعتماد مردم را هم لکه‌دار کرده و امیدها را برای رسیدن روزهای آرام و بی‌دغدغه از بین برده است؛ آن هم در شرایطی که استرس ناشی از شیوع ویروس کرونا در جای خود، روند زندگی مردم را مختل کرده است.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا دولت به واقع قصد ساماندهی بازار ارز را ندارد و همچنان تا اواخر آبان‌ماه چشم به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا خواهد دوخت؟
شاکری: باید جلوی تبدیل آزادانه ارز گرفته شود
مجید شاکری، اقتصاددان در این رابطه به خبرنگار «صبح‌نو» می‌گوید: ایران جزو کشورهایی است که نیازمند سیاست پولی مستقل است . از آنجایی که بانک مرکزی زیرساخت‌های کنترل بازار را ندارد نیازمند اجرایی نوعی سیاست شبه نرخ‌گذاری یا نرخ‌گذاری حداقلی است البته این موضوع منحصر به پول ملی ما نیست شاید ریال عربستان یا لیر ترکیه همینگونه باشد. کشورهای در حال توسعه به ناچار هم باید ارز با قیمت فیکس شده داشته باشند و هم بازار را تا حدودی کنترل کنند.
این اقتصاددان با بیان اینکه نباید در چنین کشورهایی امکان تبدیل آزادانه پول ملی به ارزهای جهان روان از سوی همه افراد وجود داشته باشد، گفت: حتی زمان‌هایی که تحریم نیستیم و منابع ارزی مازاد داریم هم نباید چنین فعل‌وانفعالاتی به راحتی قابل انجام باشد بلکه بانک مرکزی باید از سیستم بستن حساب سرمایه ارزی که همان ممانعت از تبدیل آزادانه ارز است استفاده کند ولی متأسفانه به راحتی انتقال ارز تا بعد از برجام انجام می‌شد و مانند بچه پولدارها رفتار می‌کردیم.
 وی افزود: از زمان اعمال تحریم‌های جدید، دیگر این سیستم جواب نداد و مشکلاتی برای بازار ارز ما ایجاد شد که اجرای سیستم بستن حساب سرمایه ارزی تلاشی برای دور زدن تحریم‌ها بود. هرچند این سیستم‌ها معمولاً گروهی از فساد را در خود دارند اما این میزان فساد به این معنی نیست که باید کل این سیستم را کنار بگذاریم.
شاکری به خروج سرمایه ارزی با استفاده از جابه‌جایی درآمدهای ارزی از محل صادرات با ارز مورد نیاز واردات اشاره کرد و گفت: این روش به‌عنوان روش غیربازاری در دنیا مرسوم است و از مکانیزم‌های قانونی در آن استفاده می‌شود اما از آنجایی که بانک مرکزی ایران برای نخستین‌بار در دنیا تحریم شد لذا بانک مرکزی ما نمی‌تواند همزمان شبکه نقل و انتقالات ارزی داخل و خارج کشور را انجام دهد. بنابراین استفاده از سیستم بستر حساب سرمایه ارزی در چنین شرایطی سخت می‌شود.
ارز ‌4200 منابع ارزی کشور را تخلیه کرد
این اقتصاددان درباره نقش راه‌اندازی ارز‌4200 تومانی در وضعیت فعلی بازار ارز را یادآور شد و گفت: اشکال این سیستم این بود که نرخ تعیین شده با قیمت واقعی ارز فاصله زیادی داشت و سبب شد تا منابع واقعی ارزی ما تخلیه شود. بنابراین بانک مرکزی به سیستم تخصیص ارز صادراتی دربرابر واردات و فروش کوتاژ روی آورد که عملاً بانک مرکزی در آن دخالت نمی‌کند و فقط امکاناتی برای جابه‌جایی کوتاژهای صادراتی و وارداتی به بازرگانان ارائه می‌کند.
به گفته شاکری یکی از محسنات و ویژگی این سیستم برابر شدن ارز صادرات با واردات در کل سیستم و در یک بازه یک ساله است، در زمان جنگ هم از این روش استفاده کردیم اما ایرادی که این سیستم دارد این است که در داخل بازه یک ساله و در فواصل زمانی کمتر نمی‌تواند این برابری میان ارز مورد نیازصادرات و واردات را انجام دهد به‌خصوص در ماه‌های اخیر که فشار تقاضا زیاد شد و این سیستم را ناکارآمد کرد.
وی با اشاره به نقش کرونا در کاهش صادرات که به کاهش درآمدهای ارزی منجر شد و همچنین ایجاد نقصان در چرخه درهم که به تبدیل کوتاژ‌های ارزی به درهم منتهی می‌شد افزود: با حذف این سیستم‌ها از ابتدای مرداد‌ماه بانک‌مرکزی تغییر رویه داد و از سوی دیگر آمریکا فشار تحریم‌ها بر کل اقتصاد ایران را افزایش داد اما بانک مرکزی ابزار تغییر رویه برای تأمین ارز را ندارد. نتیجه این شد حجم زیادی از کالاهای وارد شده در گمرکات معطل تأمین ارز بود و امکان ترخیص را ندارند.
وی تاکید کرد: برای رفع این مشکل بانک مرکزی به وزارت صمت پیشنهاد داده تا برنامه تفصیلی تخصیص ارز به کالاهای وارداتی مختلف شامل اسامی کالاها، تاریخ واردات آن، حجم مورد نیاز و زمان ترخیص را به بانک مرکزی تعیین کنند تا ارز مورد نیاز به تدریج به این کالاها اختصاص یابد.