سوت زنان؛ نگاهی به شیوه رسیدگی به گزارشهای آزار در شرکتها
مقالات
بزرگنمايي:
پیام سپاهان - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
زهرا چوپانکاره/ فرنگیها یک صفت «سوتزن» دارند برای توصیف کسانی که برای اولینبار پرده از ماجرایی برمیدارند و از اسمش هم هویداست که ماجرا اغلب ماجرایی است که در پسش فساد و تخلف بزرگ و قابل توجهی جا خوش کرده. کار معمولا از این سوت زدنها شروع میشود و به رسواییها یا افشاگریهای بزرگ اغلب سیاسی و اقتصادی میانجامد یا البته رسواییهای اخلاقی.
نیمه اول شهریور،تکرار یک نام در شبکههای اجتماعی سبب شد تا جرقهای زده شود برای شعله کشیدن بحثی به نام «آزار جنسی.» این بار دیگر صحبت از انواع تجربههای روزمره زنان از آزارهای فیزیکی و کلامی در کوچه و خیابان نبود، صحبت از کسانی بود که به نام دوست، همکار یا چهرهای شناخته شده، دست به آزار زنانی در دایره دور و نزدیک خود زده بودند. در چنین سطحی از افشاگری بود که نام برخی برندهای فرهنگی و آموزشی و تجاری هم به میان آمدند، مکانهایی که تجربه زنان از آن تبدیل کار به محل آزار در دستههای مختلف بود. همین موضوع سبب شد که بحثهایی هم درمورد نحوه دریافت و رسیدگی به گزارشهای آزارگری در محل کار به راه افتاد و اینکه شرکتها و سازمانها در مواجهه با این گزارشها چه واکنشی نشان میدهند. آنچه در بسیاری از کشورهای غربی یکی از بخشهای متداول واحد منابع انسانی است در کشور ما سامان مشخصی ندارد. برخیها هم ترجیح میدهند در مورد اینکه گزارشهای آزارگری چگونه حل و فصل میشوند، سکوت کنند. در این میان «اعتماد» نگاهی انداخته است به واکنش شرکت دیجیکالا از بخش خصوصی به موضوع آزار در محل کار و گفتوگویی داشته است با مدیرکل روابط عمومی وزارت نیرو در مورد نحوه رسیدگی به چنین شکایتهایی. حالا که برخی زنان گاه پس از سالها، صدایشان را بلند کردند تا بلکه گوش شنوایی پیدا شود، واکنش سازمانها چیست؟
با بلندتر شدن زمزمههای گزارش موارد آزار در شبکههای اجتماعی، نامهایی با شخصیت حقیقی خود وارد میدان شدند و از سوابق آزار در محل کار هم نوشتند. در این میان یکی از نامهایی که تکرار میشد به شرکت دیجیکالا مربوط میشد، کسی که شرکت توضیح داد، مدتهاست دیگر در آنجا مشغول به کار نیست و با این وجود پسلرزههایی که دامن این شرکت را گرفت سبب شد تا این برند بخش خصوصی ایمیلی به تمامی کارکنان خود ارسال کند. در بخشی از این ایمیل که به دست «اعتماد» رسیده، آمده است: «احتمالا همگی موضوعات اخیری که در شبکههای اجتماعی مطرح شده رو شنیدیم. همونطور که میدونید بخشی از این موضوعات به نوعی به دیجیکالا ارتباط داشت و نام یکی از مدیران سابق دیجیکالا در توییتر مطرح شد. موضوع آزار کلامی و جنسی در هر سطحی که اتفاق افتاده باشه یکی از خطوط قرمز دیجیکالاست که عبور از اون در هر حدی و از هر کسی که بوده باشه، قابل تحمل نیست. تیم رهبری و مدیریت دیجیکالا تمامقد پشتیبان افرادی است که آزاری دیدند و از هیچ اقدامی در مبارزه با چنین موضوعاتی کوتاهی نخواهد کرد.» در این نامه به وجود آییننامهها و دستورالعملهایی ازجمله منشور اخلاق حرفهای و سامانه گزارشگری تخلف یا «سوتزنی» این شرکت اشاره شده است و با این وجود اعلام شده که همچنان تا رسیدن به مرحله دلخواه فاصله دارند. شرکت در این نامه به کارمندان خود گزارش داده که پس از برملا شدن موارد غیراخلاقی یکی از مدیران سابق خود چه کارهایی برای بررسی و رسیدگی انجام داده است به عنوان نمونه تشکیل یک کمیته که جلسهاش را در روز 10شهریور یعنی در اولین فرصت اداری پس از شروع گزارشها تشکیل داد: «برای انجام تحقیقات کامل درباره موضوع از همه افرادی که به نوعی ارتباطی با این موضوع داشتند، دعوت کردیم و این جلسات همچنان ادامه داره. نتیجه این تحقیقات هر چه که باشه به طور کاملا شفاف با تمامی همکاران به اشتراک گذاشته میشه.» خبر تشکیل کمیته اخلاق حرفهای در شرکت از طریق این ایمیل اعلام شده و نام مسوولان این کمیته هم به کارمندان اعلام شده تا در جریان قرار بگیرند و بدانند با چه آدرس ایمیل و شماره تماسی میتوانند موارد احتمالی تخلفات را گزارش دهند:«همه همکاران اطمینان کامل داشته باشند که این افراد به طور کامل به حفظ اصول محرمانگی پایبندند و هویت افراد کاملا محرمانه باقی خواهد ماند.»
در همان هنگامه بر پا شده در مورد یکی از مدیران سابق این شرکت هم البته یکی از بحثهای مطرح شده این بود که «شهرت» او به رفتارهای خارج از قاعده چنان بوده است که مدیران نمیتوانند از آنچه رخ داده است، شانه خالی کنند.
حراست وارد میشود
در نهادها و سازمانهای دولتی، حرف از موارد اخلاقی و انضباطی اغلب در زیرمجموعه واحد حراست قرار میگیرد. حراست البته در دید عمومیتر و به صورت معمول با طرز تعاملشان با کارمندان و مراجعان بر سر چگونگی پوشش و اجازه داشتن یا نداشتن بر سر ورود به سازمان شناخته میشوند اما در مواردی که بر سر آزارهای احتمالی در محل کار باشد هم پای حراست در میان است. یک نمونه از این رویهها رسیدگی به چنین گزارشهایی را میشود در وزارت نیرو به عنوان یک ارگان بزرگ دولتی در نظر گرفت.
صدیقه ببران، مدیرکل روابط عمومی وزارت نیرو میگوید که در صورت وجود هرگونه شکایت در مورد شرایط حاکم بر محیط کار و به صورت ویژه، موارد احتمالی تعرض یا آزار جنسی به بخش بازرسی و حراست سازمان مراجعه میشود و البته با تاکید روی کلمه «خیلی» به نقل از مدیر هر دو بخش اضافه میکند:«میگویند خیلی موارد کمی هستند شاید در میان کل موضوعات دیگر به نیم درصد برسد.» در همان موضوعات نیم درصدی، اگر فردی وجود داشته باشد که گزارشهای مختلفی از سوءرفتار او به دست حراست یا بازرسی رسیده باشد حتما پیگیری میشود و به قول ببران «اصلا از این موارد نمیگذرند.» از این موارد نمیگذرند اما دقیقا یعنی چه؟ یعنی چه برخوردی با سوءرفتار در محل کار صورت میگیرد؟ ببران پاسخ میدهد:«همه این موارد درج در پرونده شده و گاهی پرونده حقوقی تشکیل میشود و تبدیل به شکواییه و وارد رویه قضایی میشود و از حوزه سازمان خارج میشود.» غیر از آن هم حراست وزارت نیرو به او گفته است که در برخی موارد گزارش آزار در محل کار، فرد خاطی به غیر از رویه قضایی بهای سازمانی هم پرداخته است:«گفتند در چندین موردی که رخ داده، تنزلهای پستی یا حتی خلع از کار هم داشتهاند.»
اما او به نقل از مدیرکل حراست به برخی موارد گزارش شده از سوی زنان شاغل در وزارت نیرو هم اشاره میکند که آنها را «توهم» میدانند:«بعضی از آنها احساس میکنند که کسی بهشان سوء نظر دارد. نمیدانم حالا ایده ایشان چیست اما به هر حال میگویند هر موردی که باشد و گزارش بدهند حریم خصوصی و نام کسی که گزارش داده است، محفوظ میماند. چون میخواهند در آن محیط ادامه کار بدهند بنابراین قرار نیست کس دیگری باخبر شود.» اینکه کسی به خاطر «توهم» گزارشی علیه همکار خود بدهد را قرار است حراست چگونه تشخیص دهد؟ «میگوید که بررسی میکنند. به من گفتند که در برخی ماجراها دیدهایم که مثلا یک نفری حس میکند یک نفر دیگر به او نظری دارد چنین ماجراهایی هم هست. اما خب موارد واقعی بسیار بیشتر هستند. البته از وقتی من به این سازمان آمدهام خیلی خیلی کم پیش آمده به چنین موردی برخورد کنم اما در محل قبلی کارم شاهد چند مورد بودم.» او بدون اینکه از سازمان دولتی قبلی نامی ببرد، توضیح میدهد:«در آنجا رده متخلف هم ردههای بالا بود. البته در یکی از مواردی که دیدم این خانم بود که میخواست از این طریق خودش را به قدرت نزدیک کند.» برای بالا رفتن در سلسله مراتب قدرت سازمانی هم روشهای مختلف حرفهای وجود دارد و اگر کسی بخواهد یا مجبور شود با توسل به ابزار نامتعارف خودش را بالا بکشد، نشان میدهد که زمینه چنین به قدرت رسیدنی برایش در آن سازمان به خصوص تعریف شده است. ببران خیلی خلاصه تایید میکند: «بله» و بعد اضافه میکند که در آن مواردی که به یاد دارد هم، نفس این عمل سبب تشکیل پرونده و بررسی به رفتار فرد خاطی نشده بود:«صدای کارهای (خلاف) آن مدیر بعدا از جای دیگری درآمد، عکسهایش لو رفت و به آن واسطه طرف را تحتنظر قرار داده بودند و بعد این مورد در کنارش لو رفت.» پس از لو رفتن این مورد، واکنش سازمان بدون نام دولتی این قصه چه بود: «آن دختر را بیرون کردند. برای آن آقا اتفاق خاصی هم نیفتاد و بعدها ارتقای رتبه هم پیدا کرد.» نظر شخصی این استاد ارتباطات این است که هر چه محیط کار به قول او «تخصصیتر» باشد احتمال وقوع چنین سوءرفتارهایی هم کمتر است از جمله وزارت نیرو که او در مورد محیطش در سطح مدیریتی و کارمندان ارشد میگوید:«بسیاری از خانمها و آقایان اینجا دارای ردههای علمی هستند. البته من با کارمندان معمولیتر خیلی حشر و نشر نداشتهام اما در جایی که من دیدهام، زنان خیلی خودشان را دستکم نمیگیرند. اکثرا مهندس هستند، آدمهای قابلی هستند و چنین چیزی را در میانشان ندیدهام.» به نظر میرسد «چنین چیزی» یعنی مواردی که از نظر او زنان برای طی سلسله مراتب و رسیدن به قدرت و با آگاهی با خواست خودشان یا به اجبار شرایط محل کار تن به رابطهای غیرمتعارف میدهند وگرنه گزارشهای بسیاری از موارد آزر جنسی در محیط کار و در محافل عمومی و خصوصی نشان میدهد که پدیده آزارگری در موارد بسیاری فارغ از طرز لباس پوشیدن، درجه و طبقه و وضعیت علمی و اقتصادی و خانوادگی افراد رخ میدهند.
ببران پس از صحبت با مدیر بخش بازرسی وزارت نیرو این ایده را از قول او مطرح میکند که مشاوران زنان باید تبدیل به اولین سطح از مراجعه زنان برای گزارشهای آزار شوند:«ایشان میگفتند که خیلی وقتها طرف رویش نمیشود با من مرد در مورد چنین موضوعاتی صحبت کند برای همین دفتر مشاور زنان که در همه وزارتخانهها هم هست باید مورد اعتماد زنان برای حرف زدن باشد. به نظر من هم ایده درستی است چون یکی از وظایف مشاور امور زنان این است که شرایط ارتقاهای شغلی را برای زنان فراهم کند، توانمندسازی انجام دهد، دورههای مختلف بگذارد و به نظرم یکی از کارهای مهمشان هم باید این موضوع باشد که در حال حاضر نیست. در خیلی از موارد خودشان را از این قصهها دور میکنند.»
نکته آخری که ببران اشاره میکند این است که در بسیاری از سازمانها و دستگاهها، موارد اقتصادی بسیار بیشتر از موارد اخلاقی و آزارگری برجسته میشود و اضافه میکند:«خیلی وقتها موارد آزار هم از سوی زنان ناگفته میمانند.» اما به نظر او در بسیاری از همان مواردی که به خاطر تخلف یا فساد اقتصادی برملا میشوند همزمان موارد اخلاقیشان هم هویدا میشود: «نمیدانم چطور اما توأمان درگیر این ماجراها میشوند. یک نفر به پول بادآوردهای میرسد و وارد قصه تنوع سلیقه در برخورد با خانمها هم میشود. پروندههای اقتصادیشان که بالا میآید در کنارش پروندههای فساد اقتصادی هم رو میشوند.» ببران در پایان صحبتهایش باز هم از زاویه «توپ در زمین زنان» توصیه میکند:«خیلی خوب است که زنان نسبت به حقوق خود آگاه باشند و اعتماد به نفسشان را بالا ببرند. زمانی که طرف اعتماد بهنفسش ناچیز است با خودش فکر میکند اگر این کار را نکنم اخراج میشوم، خب اخراج شو! منظورم این است که اگر اعتماد بهنفس داشته باشند چنین ریسکی نمیکنند. اینها را باید بگویید و البته بله در کنار آن هم نکتهای که شما میگویید در مورد اینکه سازمانها باید بخشی برای مراجعه و گزارشهای زنان داشته باشند، درست است.»
لینک کوتاه:
https://www.payamesepahan.ir/Fa/News/179320/