بزرگنمايي:

پیام سپاهان - ایسنا/اصفهان هفتۀ گذشته، چند کارشناس از گنبد شیخ لطف‌الله بازدید کردند تا وضعیت ترک مرمت‌شده آن را از نزدیک بررسی کنند.

یکی از این افراد که کارشناس رسمی دادگستری در زمینه ابنیه و میراث فرهنگی است، مشاهدات خود را از وضعیت ترک مرمت‌شده گنبد شیخ لطف‌الله برای ایسنا چنین شرح داد: تفسیری که با دیدن گنبد از دور ارائه می‌شود با تفسیر گنبد از فاصله نزدیک بسیار متفاوت است.
احمدرضا حشمتی ادامه داد: سال‌هاست که گنبد شیخ لطف‌الله مرمت نشده و اقداماتی که سال‌ها قبل برای بهبود وضعیت آن انجام‌شده نیز جدی نبوده و تنها درحد تعمیر بوده است؛ بندهای کاشی‌های این گنبد از بین رفته، ملات زیر کاشی‌ها فرسوده شده و با توجه به اینکه اصفهان نیز جزو شهرهای آلودۀ ایران است، این مسئله نیز بر آسیب‌های وارده به گنبد مؤثر بوده است. کاشی‌های کرم‌رنگ از نوع کاشی نَره است و جز لایه‌ای بسیار نازک، لعاب خاصی ندارد. چون جنس این کاشی به آجر نزدیک است سریع‌تر آلوده می‌شود.
وی تصریح کرد: همه این مسائل باعث شده که گنبد شیخ لطف‌الله دچار آسیب‌های جدی شود و به همین دلیل هم میراث فرهنگی تصمیم گرفت آن را مرمت کند. این مرمت باید انجام می‌شد اما متناسب با اعتبار سازمان، تنها بر روی یک ترک کارشده است درحالی‌که گنبد هشت ترک و یا به عبارتی مجموعه‌ای از 16 نیم ترک است و برای مرمت هم تنها یک قالب نیاز دارد.
حشمتی با بیان روش مرمت این ترک از گنبد شیخ لطف‌الله افزود: مرمتگران این یک ترک، بعد از اسکن لیزر و روش برداشت سنتی و گرته‌برداری از تزئینات، طرح را روی قالب گذاشته و منطبق کرده‌اند که مشخص شود طرح کاملاً مطابق با قالب بوده. آن‌ها تمام کاشی‌ها در بالا کدگذاری و بعد پایین آورده و روی قالب چیده‌اند. گنبد را نیز با آجر، پالانه کرده و کاشی‌ها را به‌صورت وارونه روی قالب گذاشته و سپس از قالب جدا کرده و در جای اولیه خود روی گنبد قرار داده‌اند. در آخر هم بندکشی و دوغاب ریزی کرده و دوغاب‌ها را شسته‌اند.
حشمتی خاطرنشان کرد: 100 درصد کاشی‌های کرم‌رنگ استفاده‌شده، همان کاشی‌های قدیمی است و تنها 10 درصد از کاشی‌ها جدید است که شامل کاشی‌های مشکی و لاجوردی‌رنگ است. تمام کاشی‌ها و ملات آن‌ها نیز پاک‌سازی‌شده است.
این کارشناس رسمی دادگستری در زمینه ابنیه و میراث فرهنگی با اشاره به تغییر رنگ ترک مرمت‌شده گفت: در حال حاضر سؤال مردم این است که چرا این ترک سفید شده؟ این موضوع چند دلیل دارد؛ یکی اینکه هفت‌ترک دیگر کاملاً ناهموار است و بندهای کاشی‌های قدیمی از بین رفته است. درواقع بارش‌های فصلی وارد بندها شده و ملات گِل زیر کاشی‌ها و آجرها از لای بندها بیرون آمده و روی بدنه ریخته و جذب کاشی‌ها شده است. به همین دلیل در قسمت‌هایی که مرمت نشده، تأثیر رنگ قهوه‌ای گِل روی کاشی‌های کرم‌رنگ زیاد شده و این رنگ قسمت‌های مرمت نشده را ازلحاظ بصری تیره جلوه داده است.
وی تصریح کرد: به‌عبارت‌دیگر چون ملات بخش قدیمی گل است و ملات بخش جدید گچ، پس دادن گل به کاشی‌های قدیمی رنگ آن در زمان بارندگی، موجب شده که تیره‌تر به نظر برسد.
حشمتی در ادامه توضیح داد: دلیل دیگر تغییر رنگ این است که پشت قالب دوغاب ریخته شده، خلل و فرج آجرها پاک‌سازی و تمیز و سفید شده است و سایر ترک‌ها هم باید از آلودگی زدوده شود و مانند ترک جدید تمیز و پاک‌سازی شوند.
این کارشناس تأکید کرد: هم‌اکنون دوغابی روی سطح مرمت‌شده وجود ندارد و گچی روی کاشی‌ها باقی نمانده است. گچ، خاصیت سفیدکننده دارد که باعث شده خلل و فرج آجرها پاک و تمیز و سفید شود. در حال حاضر هیچ گچی روی این ترک باقی نمانده است و اگر هم باقی‌مانده باشد به‌مرور پاک می‌شود.
وی با بیان اینکه مرمت یک ترک از گنبد شیخ لطف‌الله کار بزرگی بوده است، اظهار کرد: کار ازلحاظ اصولی و فنی درست انجام‌شده و اگر ترک‌های دیگر گنبد مرمت نشوند به‌مرورزمان کاشی‌های زیر گنبد هم آسیب خواهند دید. ضمن اینکه در این مرمت، قوس نیز کاملاً صحیح اجراشده و آن فاصله‌هایی که از روی عکس دیده می‌شود و به نظر می‌آید ترک جدید با ترک‌های قدیمی چفت نشده به دلیل بخش‌های قدیمی است که در برخی بخش‌ها حتی تا هفت سانتی‌متر دفرمه و اختلاف سطح دارند.
حشمتی ابراز امیدواری کرد: وقتی ترک‌های جانبی مرمت شود گنبد کاملاً یکپارچه و پیوسته می‌شود چراکه در ترک مرمت‌شده هیچ کاشی کرم‌رنگی عوض نشده است.
این کارشناس با بیان اینکه نگرانی رسانه‌ها باید این باشد که هر چه زودتر اعتبار برای مرمت سایر ترک‌های گنبد تعیین شود، اعلام کرد: به‌جای اینکه بگوییم مرمت اشتباه بوده باید بگوییم چرا بقیه ترک‌ها مرمت نشده است.
وی افزود: اسحاق جهانگیری، معاونت رئیس‌جمهور، علی‌اصغر مونسان، وزیر وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و هم‌چنین محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور بر ادامۀ مرمت سایر ترک‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله تأکید کرده‌اند تا هرچه زودتر موضوع مرمت انجام‌شده پیگیری و ادامه بخش‌های باقی‌مانده نیز به سرانجام برسد.
حشمتی، با اشاره به تخصص مرمتگر گنبد شیخ لطف‌الله گفت:رحمت‌الله رضایت از اساتید مجربی است که در ساخت گنبد و مقرنس و رسمی بندی تخصص دارد. کسی که می‌تواند گنبد و طاق بزند و رسمی بندی و مقرنس را اجرا و پیاده کند مگر می‌شود توانایی انجام کاشی معرق نداشته باشد؟ همۀ این تکنیک‌ها و هنرها با هم ارتباط مستقیم دارند. البته در این تیم قطعاً هنرمندان و استادکاران کاشی تراش هم حضورداشته‌اند.
این کارشناس در رابطه با انتخاب پیمانکار این پروژه از طریق ترک تشریفات نیز اظهار کرد: اگر این انتخاب بر اساس سامانه انجام می‌شد چه‌بسا هرکسی به‌صرف داشتن گرید پیمانکاری می‌توانست برندۀ مناقصه باشد و چه‌بسا فردی برنده می‌شد که با مرمت این‌گونه پروژه‌ها و آثار آشنایی نداشت. به نظر من ترک تشریفات مناقصه در این پروژه کاملاً درست و ضروری بوده است چون در ترک تشریفات از پیمانکاران و استادکارهای متخصص دعوت می‌شود.
وی تأکید کرد: مرمت یک ترک گنبد کاملاً درست انجام‌شده و امیدوارم که مرمت سایر ترک‌ها نیز به انجام برسد تا یکی از آثار ارزشمند معماری اسلامی کشورمان از آسیب جدی در امان بماند. این مسجد و دیگر عناصر میدان نقش‌جهان فقط متعلق به کشور ما نیست بلکه به تمام بشریت تعلق دارد.
حشمتی گفت: اگر سایر ترک‌های گنبد در این وضعیت باقی بماند، آسیب‌های شدید و مخاطره‌آمیزی به همراه خواهد داشت و امیدوارم با حمایت و پیگیری معاون اول ریاست جمهوری، وزیر میراث فرهنگی، معاون میراث فرهنگی کشور و مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان، مرمت گنبد شیخ لطف‌الله به همین صورت ادامه پیدا کند تا شاهد حفاظت این اثر تاریخی ارزشمند باشیم.
انتهای پیام