بزرگنمايي:

پیام سپاهان - هوای آذرماه با وضعیت نارنجی و قرمز، نفس اصفهانی‌ها را تنگ کرده، پایداری و سکون هوا مدارس را به تعطیلی 6روزه کشانده و دغدغه‌مندان امیدوار به پیگیری مشکل و سناریوی جدید معرفی مقصران مانده‌اند.

 سال‌هاست که با سردی هوا سایه آلاینده‌های جوی بر نصف جهان سنگینی می‌کند و هرکدام از مسئولان علت آن را به ظن خود، یکی از منابع نام‌آشنای آلودگی هوای اصفهان می‌دانند؛ عده‌ای 9 هزار واحد صنعتی و نیروگاه‌های استان اصفهان را مقصر برمی‌شمارند که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم ذرات آلاینده را وارد ریه اصفهانی‌ها کرده و قربانی می‌گیرند برخی نیز عقیده دارند منشأ آلودگی تردد تعداد بالای وسایل نقلیه است.
در این میان تنها راه علاج بحران‌ها انگار تشکیل یک یا چند جلسه برای تعطیلی مدارس بوده و مدیریت کلان استان هرسال بیشتر از سال گذشته از حل بحران‌های زیست‌محیطی اصفهان عاجز مانده است.

این درد کهنه است و از گذشته توسعه بیش‌ازحد صنایع در اصفهان زمینه‌ساز جذب جمعیت و پیامدهایی شده که به‌تبع آن آلودگی محیط‌زیست را به همراه داشته و باعث قطب شدن اصفهان در بخش صنعت شده است تا دردهای زیست‌محیطی اصفهان تنها یک منشأ نداشته باشد؛ این قطب بودن باعث شده است تا در روزهای آلوده مسئولان به هر وسیله و راه‌حلی چنگ بیندازند به‌جز اینکه از فعالیت یکی از عوامل اصلی یعنی کارخانه‌های بزرگ صنعتی اصفهان بکاهند و در این میان کاهش فعالیت کارخانه‌های بزرگ، آخرین راه‌حلی است که پس از انتقادهای رسانه‌ای و به تنگ آمدن مردم گویی به ذهن مسئولان می‌رسد!
یک کارشناس محیط‌زیست معتقد است که آلایندگی ناشی از کارخانجات اصفهان بیش از آنچه بیان می‌شود در آلودگی هوای اصفهان نقش دارد.
آلودگی هوا در کاهش بارشهای جوی نیز تاثیر دارد
مسعود کشاورز با بیان اینکه آلودگی هوا در کاهش بارش‌های جوی نیز تأثیر دارد، تأکید کرد: به گفته مسئولان سازمان محیط‌زیست دو کارخانه بزرگ اصفهان همچنان در لیست سبز قرار ندارند، این در حالی است که این دو کارخانه در سال‌های گذشته تبلیغات بسیاری در ارتباط با عدم تأثیر در آلودگی هوا داشته‌اند.
وی ادامه داد: مطابق گفته رئیس سابق اداره کل محیط‌زیست استان اصفهان، فولاد مبارکه گرچه فعالیت‌های خوبی درزمینهٔ استفاده از فیلترها و اقدامات زیست‌محیطی مؤثر در کاهش آلایندگی داشته است اما همچنان آلاینده محیط‌زیست محسوب می‌شود.
این کارشناس محیط‌زیست بیان داشت: برخی شنیده‌ها حاکی از این است که برخی کارخانه‌های بزرگ با اجازه برخی مسئولان از فیلترهای تصفیه استفاده نمی‌کنند که البته صحت این مطلب نیازمند بررسی توسط مسئولان ذی‌ربط است.
اصفهان و طرح بی ثمر جامع کاهش آلایندگی هوای اصفهان
وی تأکید کرد: سال‌هاست اداره کل محیط‌زیست و مسئولان استان مردم را معطل طرح جامع کاهش آلایندگی هوای اصفهان نگه داشتند، هر بار صحبت که از آلایندگی هوای اصفهان به میان آمد از اثرات مهم این طرح سخن گفتند و این طرح را به‌عنوان اصلی‌ترین فعالیت نهادهای استانی در راستای کمک به کاهش آلودگی هوای اصفهان معرفی کردند.
کشاورز تصریح کرد: از سویی در طول سال‌های گذشته دوستان محیط‌زیست اصفهان مدام از انتشار لیست نهادهایی که در اجرای این طرح همکاری نکردند صحبت می‌کردند اما نکته مهم اینجاست که نه‌تنها این مقصران هیچ‌گاه به مردم معرفی نشدند بلکه درنهایت دانیالی مدیر سابق محیط‌زیست اصفهان اعلام کرد که این طرح هیچ ثمره‌ای نداشته است!
طرح جامع کاهش آلودگی هوای اصفهان بر چه مبنایی طراحی شده بود
وی تأکید کرد: در کمال تعجب روز گذشته در جلسه‌ای که برای اعلام نتایج یافته‌های مطالعاتی آلاینده‌های شهر اصفهان تشکیل‌شده است نیز این مطب بیان شد که تا پیش‌ازاین پژوهش جامعی در ارتباط با آلاینده‌های جوی اصفهان انجام‌نشده است و ازاین‌پس با توجه به یافته‌های بیان‌شده باید برای آلودگی هوای اصفهان برنامه‌ریزی شود، پس جای تعجب دارد که طرح جامع کاهش آلودگی هوای اصفهان بر چه مبنایی طراحی‌شده بود.
نکته بسیار مهم در این میان صحبتی است که صادقیان پیش‌ازاین در ارتباط با یک اشتباه رایج رسانه‌ای مطرح کرد؛ وی در یک گفت‌وگوی رسانه‌ای با خبرنگار مهر اعلام کرده بود که اشتباه رسانه‌ها در تخصیص رتبه یک سهم آلایندگی هوای اصفهان به خودروها موجب شده است تا تحقیق در ارتباط با سهم دیگر آلاینده‌ها مانند کارخانجات و صنایع کمرنگ شود.
خودروها سهم نخست آلایندگی هوا را در ارتباط با مبحث سوخت دارند اما در مجموع اینکه کدام عامل بیشترین تاثیر را در آلودگی هوای اصفهان داشته است هنوز به شکل دقیق و علمی مشخص نشده است
سهم زیاد خودروها در آلودگی هوا؛ اشتباهی که رسانه‌های جمعی رقم زدند
به گفته رئیس امور آزمایشگاه‌های محیط‌زیست اصفهان هنوز پژوهش در ارتباط با سهم دقیق عوامل آلاینده مانند خودرو، کارخانه‌ها و غیره کامل نشده است و آمار و درصدهایی که این روزها مبنای اظهارنظر بسیاری از مسئولان در رسانه‌ها قرار می‌گیرد مبنی بر سهم بیشتر خودروها در آلودگی هوای اصفهان تنها در ارتباط با مبحث سوخت مطرح بوده است.
وی تأکید کرد: درواقع خودروها سهم نخست آلایندگی هوا را در ارتباط با مبحث سوخت دارند اما درمجموع اینکه کدام عامل بیشترین تأثیر را در آلودگی هوای اصفهان داشته است هنوز به شکل دقیق و علمی مشخص نشده است.
باید توجه کنیم که در این میان نه‌تنها شهروندان در چند شهر استان اصفهان با مشکلات بسیاری ناشی از این آلودگی‌ها روبه‌رو هستند، بلکه آثار تاریخی آجری و سنگی کهن شهر اصفهان نیز بر اثر آلودگی هوا دچار فرسودگی شده‌ و خطر تخریب آن‌ها را تهدید می‌کند.
چرخه بسته توسعه در اصفهان
در کنار آنچه گفته شد، یک پژوهشگر در حوزه مدیریت آلودگی هوا معتقد است ویژگی‌های اقلیمی استان در ارتباط متقابل با فعالیت‌های انسانی زمینه ظهور آلودگی هوا را ایجاد کرده است.

محمد کوشافر  با اشاره به نقش خودروها در تولید آلودگی‌های شیمیایی در فصل سرد تصریح کرد: با تشدید مصرف سوخت‌های فسیلی در فصل سرما زمینه آلودگی هوا فراهم می‌شود که برای مقابله با آلودگی باید همراهی و هم‌افزایی بیشتری بین شهروندان با مسئولان ایجاد شود.
وی افزود: اصفهان در چرخه بسته توسعه قرار گرفته است و تا از این وضعیت رها نشود نمی‌توان برای مقابله با آلودگی چاره‌ای نهایی اندیشید و هرسال در دوره‌های زمانی این وضعیت رخ خواهد داد.
چنانچه دو صنعت خودروسازی در ایران استانداردهای لازم را رعایت کنند و یا فناوریهای نوین خودروسازی را مورد استفاده قرار دهند می‌توان به راه حلی برای کاهش این مشکل امید بست
عامل آلودگی هوای اصفهان را باید در پارامترهای مختلف جست و جو کرد
کوشافر یک عامل را در آلودگی اصفهان مؤثر نمی‌داند و معتقد است این امر را باید در پارامترهای مرتبط به هم جست‌وجو کرد. وی می‌گوید: اگرچه ازنظر برخی وسایل نقلیه عامل اصلی آلودگی هوای اصفهان معرفی می‌شود اما تنها نتایج تحقیقات مستدل و با تکیه بر داده‌های کمی می‌تواند این ادعا را تأیید کند.
وی ادامه داد: اصفهان شهری صنعتی است که تردد بخشی از وسایل نقلیه در شهر در خدمت نیاز صنایع است. از سوی دیگر چنانچه دو صنعت خودروسازی در ایران استانداردهای لازم را رعایت کنند و یا فناوری‌های نوین خودروسازی را مورداستفاده قرار دهند می‌توان به راه‌حلی برای کاهش این مشکل امید بست.
این عضو سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی یکی از وظایف مسئولان در کنترل آلودگی هوا را نظارت دانست و گفت: نظارت بر واحدهای صنعتی و الزام به استفاده کارخانه‌ها از فیلتر و تولید خودروهای باکیفیت در کنترل آلودگی هوا مؤثر است. این در حالی است که نیاز است شهروندان احساس مسئولیت را بر حق شهروندی خود در استفاده از وسایل نقلیه شخصی در روزهای آلوده مقدم بدانند.
نظارت‌ها بر کدام صنایع تشدید می‌شود؟
نظارتی که از آن سخن گفته می‌شود بارها اتفاق افتاده اما هر بار انگشت اتهام به‌سوی صنایع کوچک بوده و این صنایع مجبور به پرداخت هزینه‌های بسیار شده‌اند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان این بار اما، از نظارت‌های بیشتر در کنار تعطیلی مدارس که نوعی راهکار کوتاه‌مدت است، خبر داد و گفت: کارگروه اضطرار در ابتدای آذرماه با اعضای اصلی به‌صورت روزانه تشکیل جلسه داد و برخی از محدودیت‌ها درزمینهٔ حمل‌ونقل، واحدهای تولیدی و صنایع آلاینده اعمال شد.
منصور شیشه‌فروش با اشاره به اینکه واحدهای صنعتی آلاینده اعم از سیمان، گچ، کوره‌های آجرپزی و صنایع فلزی آهن و فولاد تذکر لازم را دریافت کردند، افزود: گشت‌های پایش و بازرسی هم در منطقه مرکزی استان واحدهای متخلف را شناسایی و پس از اخطار چند مورد هم پلمب شدند.
وی با اشاره به محدودیت فعالیت 350 واحد تولیدی گچ و آجر خاطرنشان کرد: تردد کامیون‌ها به‌عنوان یکی از عوامل تولیدی آلاینده‌های جوی در شب ممنوع شد.
اپیدمی محدودیت‌های زمستانه؛ مُسکنی که علاج درد آلودگی نیست
البته مثل‌اینکه این محدودیت‌ها طبق یک اپیدمی هرساله تنها در فصل سرد سال اتفاق می‌افتد و هنوز هم قرار نیست طرح جامعی توسط مدیران استان برای آن در نظر گرفته شود، چنانچه شیشه‌فروش اضافه کرد: انتظار می‌رود این شرایط حداقل تا آخر دی‌ماه ادامه داشته باشد؛ با اعلام سازمان هواشناسی نیز کمیته اضطرار آلودگی هوا در این مدت در حالت آماده‌باش خواهد بود.
تابستان سال جاری بود که در راستای احقاق حقوق عامه و با تذکرات دادستانی، یکی از صنایع بزرگ اصفهان یعنی کارخانه ذوب‌آهن قول داده بود اقدامات گسترده‌تری برای کاهش آلودگی به کار گیرد. به گفته دادستان عمومی و انقلاب شهرستان لنجان، 25 صفحه گزارش از اقدامات کارخانه برای رفع آلایندگی به دادستانی ارائه‌شده است اما آنچه دیده می‌شود و ادعای مردم محلی است، امر دیگری را حکایت می‌کند.
رد کارخانجات بزرگ اصفهان در معضلات زیست محیطی شهر و استان
در روزها به چشم پیدا و در شب‌ها به ظن مردم مشخص است که آلایندگی ذوب‌آهن همچنان باقی‌مانده اما جای شگفتی است که صنایع کوچک‌تر جریمه می‌پردازند؛ از طرفی اگرچه حمل‌ونقل نیز سهم قابل‌توجهی در آلودگی هوا دارد اما نمی‌توان رد کارخانجات بزرگ اصفهان را در تمام معضلات زیست‌محیطی شهر و استان نادیده گرفت.

مقصران مشخص می‌شوند؟!
در سال‌های گذشته به دلیل آنکه تقریباً هیچ پژوهش جامعی در رابطه با دلیل آلودگی اصفهان در دست نبود، مقصران نیز دست به حاشا می‌زدند اما این‌بار سخن از طرح جامعی است که به‌زودی عاملان تیره‌بختی هوای اصفهان را معرفی می‌کند.
رئیس اداره آزمایشگاه‌های محیط‌زیست اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر آلودگی هوای اصفهان را به عوامل عدیده اقلیمی و مسائل انسانی مرتبط دانسته و اظهار کرد: بر اساس مطالعه انجام‌شده سهم عمده ذرات معلق میکرونی در شهر اصفهان به خودروهای دیزلی و در نوبت دوم به موتورسیکلت‌ها اختصاص دارد و اتوبوس‌ها هم در رتبه سوم تولید این نوع آلاینده‌ها هستند.
تا زمانی که ناوگان حمل و نقل فرسوده بازسازی و احیا نشود، زیرساخت ها معیوب باشد و صنایع آلاینده گچ و کوره‌های آجرپزی در مجاورت واحدهای مسکونی باشد اتفاق خاصی برای مدیریت آلودگی هوا نخواهد افتاد
بابک صادقیان بر نقش حمل‌ونقل در آلودگی اصفهان تاکید کرده و افزود: خودروهای سواری از جمله آلاینده ها محسوب می شوند اما آلایندگی توسط ذرات PM خروجی از اگزوز خودروهای دیزلی که فرسوده و فاقد فیلتر هستند درخور توجه است.
وی این آمار را به‌طور مستند برای اولین بار با استناد به مطالعه جامع درباره آلودگی هوای اصفهان توسط شهرداری اصفهان و با نظارت کامل اداره کل محیط‌زیست استان اعلام کرده و ادامه داد: سهم هر راکب موتورسیکلت در تولید آلودگی هوا هفت برابر آلودگی خودرو بوده و تا زمانی که ناوگان حمل‌ونقل فرسوده بازسازی و احیا نشود، زیرساخت‌ها معیوب و صنایع آلاینده گچ و کوره‌های آجرپزی در مجاورت واحدهای مسکونی باشد اتفاق خاصی برای مدیریت آلودگی هوا نخواهد افتاد.
صادقیان با بیان اینکه هنوز هم از میزان دقیق وسایل نقلیه در شهر آگاه نیستیم و بر برآوردها تکیه می‌کنیم، اضافه کرد: آلودگی هوای اصفهان یک کلاف چندبعدی و پیچیده زیست‌محیطی با تبعات اقتصادی و اجتماعی و در نهایت امنیتی است.
مثلث پایانه‌ها، شهرک‌های صنعتی و خودروها
پژوهش جامعی که رئیس اداره آزمایشگاه‌های محیط‌زیست اصفهان از آن سخن می‌گوید آمار خام آن خاصه برای شهر اصفهان توسط شورای شهر در روزهای اخیر منتشر شد؛ طبق این پژوهش حمل‌ونقل ریلی، هوایی و ماشین‌آلات کشاورزی سهم مهمی در آلودگی‌ها دارند و پراید و وانت با بیش از 50 درصد حضور در معابر اصفهان، یکه‌تاز آلایندگی در میان وسایل نقلیه شهری هستند. به این آمار تردد 600 هزار موتورسیکلت در اصفهان نیز اضافه می‌شود تا مجموع آن‌ها عامل اصلی انتشار مونوکسید کربن در اصفهان باشد.

همچنین موضوع دیگری که در این مطالعه جامع در خصوص شهر اصفهان به آن اشاره‌شده، وجود پایانه‌ها و شهرک‌های صنعتی است که بیشترین سهم ذرات معلق را دارند؛ در مناطق پرترافیک داخل شهر، این مقدار از حد مجاز تجاوز کرده است.
چند خطر بزرگ بیخ گوش اصفهان
اگر یک‌بار دیگر از اول به‌صورت مسئله آلودگی هوای اصفهان نگاه شود، به‌خوبی مشخص خواهد شد که چند خطر بزرگ آینده نصف جهان را تهدید می‌کند.
یافته‌های اپیدمیولوژی نشان می‌دهد قرار داشتن در معرض ذرات معلق موجب مرگ‌ومیرهای زودرس، سرطان ریه، سرطان خون، برونشیت، آسم و بسیاری دیگر از بیماری‌های تنفسی خواهد شد.
آبگیری تنها چنددرصدی تالاب گاوخونی سبب فعالیت و روانه شدن کانون‌های گردوغبار به شهر اصفهان شده است، همچنین اندازه‌گیری میزان آلودگی هوا در مرکز شهر و در ناحیه‌ بافت تاریخی، وجود آلاینده‌های گوناگون ازجمله اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت، ذرات سیاه‌کننده‌ هوا شامل دوده و مواد حاصل از احتراق ناقص مواد سوختنی، مونوکسید کربن و ذرات معلق ازجمله سرب، آهن، منگنز و گردوغبار را نشان می‌دهد.

متأسفانه بااینکه بر اجرای اصل یک‌صد و بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با عنوان «قانون هوای پاک» تأکید شده است اما مدیریت استان و شهر اصفهان، در مقابله با علت آلودگی هوا به‌جای توجه به مطالعات دقیق و موردی و مستدل، شیوه برخورد مُسکن‌وار به موضوع بحران آلودگی هوا را کافی می‌دانند امری که در تعطیلی ابتدای آذرماه مشهود بوده و معلوم نیست چه زمانی باید اصفهان و دوازده شهر دیگر استان یعنی کاشان، زرین‌شهر، فولادشهر، باغ بهادران، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، شاهین‌شهر، فلاورجان، پیربکران، برخوار، مبارکه و سگزی از گزند آلودگی هوا مصون بمانند.
باید منتظر ماند و دید طرح جامعی که از آن نام‌برده شد، می‌تواند بهانه‌ها و تعارف‌ها را برای مماشات با مقصران آلودگی هوا را از میان بردارد یا نه.